«Κατάσταση Ειδικής Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας»: Δεν είναι λίγοι αυτοί που αναρωτήθηκαν τι σημαίνει ο όρος που χρησιμοποιήθηκε πριν από δύο ημέρες από το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης για τους 24 δήμους της Περιφέρειας Αττικής, οι οποίοι συνδέονται με την κύρια κοίτη του Κηφισού, καθώς και με τα υδατορέματα Ποδονίφτη και Εσχατιάς.
Σημειώνεται πως είναι η πρώτη φορά που ενεργοποιείται το άρθρο 26 του νόμου 4662/2020 και το οποίο αφορά σε δράσεις πρόληψης για πλημμυρικό κίνδυνο.
Είχαν προηγηθεί τον περασμένο Αύγουστο και Σεπτέμβριο, πέντε διαδοχικές επιστολές από το υπουργείο, σε δήμους και περιφέρεια, προκειμένου να προχωρήσουν με απευθείας αναθέσεις σε καθαρισμό των παραπάνω ρεμάτων και σε μελέτες για έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης με διαδικασίες fast track.
Η ενεργοποίηση του παραπάνω άρθρου δίνει το περιθώριο δύο μηνών στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης να «τρέξουν» έργα χωρίς να χρειάζεται να περνούν από όλα τα τυπικά γραφειοκρατικά στάδια.
Κλιμάκια μηχανικών του υπουργείου έχουν ήδη πραγματοποιήσει σειρά επισκέψεων σε διάφορα σημεία του Κηφισού, παρόντος του υπουργού Βασίλη Κικίλια, αλλά και σε Μάνδρα και Ασπρόπυργο. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η επόμενη, άμεση επίσκεψη θα είναι στην Ανατολική Αττική (Μεσόγεια, Ραφήνα κ.τ.λ.).
«Αυτή τη φορά κάνουμε μια πιο επιμελή διαδικασία καθαρισμού», σημείωσε μιλώντας στην «Κ» ο Γιώργος Πατούλης, περιφερειάρχης Αττικής (μέχρι τον Ιανουάριο του 2024, οπότε και θα παραδώσει τη σκυτάλη στον Νίκο Χαρδαλιά). Προσθέτει δε πως έχει ήδη παραγγελθεί η αυτοψία για τα «τυφλά» (εγκιβωτισμένα) κομμάτια του Κηφισού. «Ενα εξειδικευμένο γραφείο μηχανικών έχει ήδη αρχίσει να καταγράφει τα προβλήματα, ενώ είχαμε σήμερα και συνάντηση με εργολάβους, οι οποίοι διαθέτουν ειδικά συστήματα- προβολείς κ.τ.λ. που θα μας βοηθήσουν να δούμε τι πραγματικά γίνεται στο εσωτερικό του Κηφισού. Η περιφέρεια προσπαθεί να προχωρήσει γρήγορα το θέμα όπου υπάρχουν ενστάσεις και κωλύματα στις εργολαβίες καθαρισμού».
Πώς «στόμωσε» ο Κηφισός
Ο Παναγιώτης Σαμπατακάκης, διδάκτορας υδρογεωλόγος του Πανεπιστημίου της Μπολόνια και μέλος της Διεθνούς Ενωσης Υδρογεωλόγων, είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν άριστα τον Κηφισό και τα προβλήματά του, τα οποία πολλαπλασιάζονται καθώς περνούν τα χρόνια.
Ο ίδιος εξηγεί πως μετά το 1945 η μεγαλύτερη έκταση της λεκάνης, μέσα στην οποία βρίσκονται πολυπληθείς δήμοι όπως Κηφισιά, Παπάγου – Χολαργός, Αγία Παρασκευή, Χαλάνδρι, Πεντέλη, Αμπελόκηποι, το κέντρο της Αθήνας, Πετράλωνα, Μεταξουργείο, Ν. Χαλκηδόνα, Ν. Ιωνία, Ν. Φιλαδέλφεια, Ταύρος, Μοσχάτο, Ρέντη, Νίκαια, Κορυδαλλός, Αγ. Βαρβάρα, Αιγάλεω, Χαϊδάρι, Περιστέρι, Αγ. Ανάργυροι, Ιλιον, Καματερό, Α. Λιόσια, Αχαρνές, Βαρυμπόμπη, Νότια Πάρνηθα, «τσιμεντοποιήθηκε» χωρίς σχεδιασμό ως προς την αποστράγγιση των ομβρίων υδάτων.
Οπως σημειώνει «η τσιμεντοποίηση από 4% το 1945 έχει ξεπεράσει κατά πολύ το 67%, με αποτέλεσμα αφενός να έχει μειωθεί σημαντικά η κατείσδυση (η οποία είναι η φυσική διεργασία τροφοδοσίας των υπόγειων υδροφόρων)και αφετέρου να έχει πολλαπλασιασθεί ο “χρόνος συρροής” στον βασικό αποδέκτη της λεκάνης που είναι η κοίτη του Κηφισού».
Μέχρι και το 2000, η παροχετευτική ικανότητα της κοίτης του Κηφισού στο ύψος του Ρέντη ήταν 740 m3/sec. Στις αρχές εκείνου του χρόνου έγινε διαπλάτυνση της κοίτης σε αυτό το ύψος, η οποία διπλασίασε σχεδόν την παροχετευτική ικανότητα και βελτιώθηκε σημαντικά ο άξονας αυτός και βορειότερα μέχρι περίπου τη Ν. Χαλκηδόνα.
Ο Πάνος Δευτεραίος, πολιτικός μηχανικός και σπηλαιολόγος, στον οποίο παρήγγειλε πριν από λίγες ημέρες η Περιφέρεια Αττικής μια πρώτη άμεση αυτοψία για τον Κηφισό, μας λέει: «Εχουμε εντοπίσει εστίες με σκουπίδια και μπάζα, σε διάφορα σημεία του ρέματος, κυρίως στις κοίτες που είναι ανοιχτές. Για παράδειγμα, στις όχθες του ρέματος Προφήτη Δανιήλ –το οποίο περνάει μέσα από τη βιομηχανική περιοχή Ελαιώνα-Βοτανικού και στο ύψος του Ρέντη συνδέεται με τον Κηφισό– είδαμε πολλά πεταμένα αντικείμενα. Στις εγκιβωτισμένες κοίτες, όπου εισήλθαμε, είδαμε μπάζα που έχουν παρασυρθεί από το νερό και έχουν φρακάρει σε σημεία, μαζί με τμήματα των ανοιχτών κοιτών τα οποία έχουν σπάσει».
Ο κ. Δευτεραίος, ο οποίος σημειώνει ότι θα παραδώσει στην περιφέρεια το πόρισμα που ετοιμάζει με τους συνεργάτες του τις αμέσως επόμενες ημέρες, λέει πως είναι αναντίρρητο γεγονός πως πολλές διατομές του Κηφισού, τόσο σε εγκιβωτισμένα όσο και σε ανοιχτά σημεία, δεν μπορούν να αντέξουν ένα πλημμυρικό φορτίο βροχής.
Για τον Δημήτρη Θεοδοσόπουλο, σπηλαιολόγο, ο οποίος τον περασμένο Ιούλιο πραγματοποίησε, με την ομάδα του Γεωμυθική, «κατάδυση» σε τμήμα της εγκιβωτισμένης κοίτης, «η κατάσταση ήταν δραματική».
«Βρήκαμε τόνους από φερτά υλικά, σπασμένα μπετά, σκουπίδια, μια ολόκληρη υπόγεια χωματερή μήκους 7 χιλιομέτρων. Σε πολλά σημεία το ύψος αυτών των σκουπιδιών φτάνει σχεδόν στο μισό του αγωγού. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως με όλα αυτά τα φερτά υλικά έχει στενέψει ο αγωγός».
Επομένως, όπως σημειώνει, «υπάρχει πρόβλημα στατικότητας, όπως επίσης και πλημμυρικός κίνδυνος». Ειδικά για το ρέμα της Εσχατιάς, το πρόβλημα εντοπίζεται στις Αχαρνές και στο Ζεφύρι, εκεί όπου έχουν χτιστεί ολόκληρες γειτονιές δίπλα στο ποτάμι. Επίσης το κλειστό τμήμα του Ποδονίφτη μπορεί να δεχτεί περιορισμένο όγκο νερού σύμφωνα με τον κ. Θεοδοσόπουλο.
Κηφισός: Το ρέμα για το οποίο κανείς δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη
Στην πραγματικότητα, ο Κηφισός, αποτελεί μια «καυτή πατάτα» για δήμους, Περιφέρεια Αττικής, ΕΥΔΑΠ, υπουργείο Μεταφορών κaι Υποδομών.
Αντιμετωπίζοντας η περιφέρεια τον Κηφισό ως ποταμό και όχι ως ρέμα, θεώρησε πως πολλές από τις εργασίες συντήρησης και πρόληψης δεν ήταν δικής της ευθύνης αλλά του υπουργείου Υποδομών. Ο κ. Πατούλης σημειώνει πως η περιφέρεια καθάριζε το ρέμα με συγκεκριμένες εργολαβίες στα ανοιχτά σημεία ενώ αναφέρθηκε και στην ευθύνη των δήμων για καθαρισμό δίπλα και γύρω από το ρέμα. «Αν δεν είναι καθαρά αυτά τα σημεία, με την πρώτη βροχόπτωση, σκουπίδια και ογκώδη μπάζα πέφτουν μέσα στην κοίτη» αναφέρει.
Αρκετοί δήμαρχοι με τους οποίους συνομίλησε η «Κ» έχουν αντίθετη άποψη. «Εμείς έχουμε καθαρίσει τα φρεάτια, όμως τα τελευταία δύο χρόνια δεν έχω δει στον Κηφισό κάποια εργολαβία για τον καθαρισμό του. Στις εκβολές του κατεβαίνουν αρκετά φερτά υλικά» αναφέρει χαρακτηριστικά ο δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου, Ανδρέας Ευθυμίου και προσθέτει: «Θα έπρεπε με φορτηγά και μηχανήματα να καθαρίζονται, κάτι που δεν έχει γίνει. Επιπλέον, δεν γνωρίζω αν τα θυροφράγματα κατά μήκος του Κηφισού έχουν ελεγχθεί, αν λειτουργούν ή αν υπάρχουν καν».
Ο κ. Ευθυμίου επισημαίνει ακόμα πως μεγάλο πρόβλημα για την περιοχή Μοσχάτου-Ταύρου είναι και ο Ιλισσός. «Την τελευταία φορά πλημμύρισε στο ύψος του Μοσχάτου και της Καλλιθέας. Ο υπουργός δεν συμπεριέλαβε τον Ιλισσό στην τελευταία ανακοίνωση, κάτι που επισήμανα στο υπουργείο».
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο δήμαρχος Ιλίου, Νίκος Ζενέτος, ο οποίος αναφέρει πως από το αντλιοστάσιο το οποίο βρίσκεται στο ρέμα της Εσχατιάς, στη συμβολή με τον Κηφισό, έχουν κλαπεί εξαρτήματα, με αποτέλεσμα αυτό να μην μπορεί να λειτουργήσει.
«Πριν από δύο μήνες απευθυνθήκαμε στο υπουργείο Υποδομών το οποίο και είχε πραγματοποιήσει το έργο. Μιας και δεν ανταποκρίθηκαν, αναγκαστήκαμε να απευθυνθούμε στον εισαγγελέα περιβάλλοντος. Αυτός με τη σειρά του παρήγγειλε ένορκη διοικητική εξέταση, ωστόσο δεν έγινε απολύτως τίποτα. Στο τέλος αναγκαστήκαμε να στείλουμε επιστολή στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και στο γραφείο του πρωθυπουργού, γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος πλημμυρών και απώλειας ανθρώπινων ζωών» τονίζει ο κ. Ζανέτος.
Οπως σημειώνει ο δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου: «Το 2007 εκπονήθηκε μελέτη για ένα μεγάλο αντιπλημμυρικό έργο στο ύψος της Λαχαναγοράς. Η μελέτη επικαιροποιήθηκε το 2011 και ξεκίνησε η δημοπρασία το 2016. Το 2020 ο τότε υπουργός Υποδομών έκανε δεκτή αιτίαση του εργολάβου και διέκοψε την εργολαβία. Από τότε μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει τίποτα, με συνέπεια όλη αυτή η περιοχή που περιλαμβάνει τη Λαχαναγορά, τον Ρέντη, το Μοσχάτο και την Πειραιώς, να πλημμυρίζει».
Τι πρέπει και τι μπορεί να γίνει
Σε κάθε περίπτωση, οι προβληματισμοί για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τμήματα του Κηφισού δεν έχουν λείψει όλα αυτά τα χρόνια. Ούτε και οι μελέτες. Σπάνια όμως βρήκαν τον δρόμο της υλοποίησης.
«Μια συνολική, ολοκληρωμένη μελέτη θα οδηγούσε και σε μια ολοκληρωμένη παρέμβαση που θα έλυνε πολλά προβλήματα. Αυτό όμως μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει», σημειώνει ο κ. Δευτεραίος εξηγώντας πως οι παρεμβάσεις γίνονται μέχρι στιγμής αποσπασματικά. Προσθέτει δε ότι «ο αποσπασματικός τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται κάθε φορά μια μελέτη από έναν φορέα ή ιδιώτη, απαιτεί το διάβασμα όλων των προηγούμενων μελετών αλλά και των παρελθοντικών παρεμβάσεων, με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να γίνονται ιδιαίτερα περίπλοκες».
Σε αυτό το σημείο αναφέρει και τη «διαμάχη» για τη λύση του προβλήματος: «Κάποιοι λένε πως αν δεν εγκιβωτιστεί ολόκληρος ο Κηφισός, δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά, άλλοι μιλούν για αποξηλώσεις ήδη εγκιβωτισμένων τμημάτων», λέει χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον κ. Θεοδοσόπουλο, στο ανοιχτό κομμάτι του Κηφισού, χρειάζονται τοπικές παρεμβάσεις, ήπιες και προσεκτικές. Η συζήτηση για υπογειοποίηση ενός από τα τελευταία ανοιχτά τμήματα, αυτό στον Κόκκινο Μύλο, θεωρεί πως είναι λανθασμένη. Στο υπόγειο κομμάτι απαιτούνται άμεσες επεμβάσεις για τη στατικότητα και για τον καθαρισμό. Σε δεύτερο χρόνο, θα πρέπει να ξεκινήσουν ολιστικές μελέτες για τη διαχείρηση του νερού.
Τέλος, ο κ. Σαμπατάκης μιλά για την αναγκαιότητα μίας επικαιροποιημένης μελέτης για όλη τη λεκάνη καθώς δεν δίνουν οριστική λύση οι μεμονωμένες βελτιωτικές παρεμβάσεις. «Οποια αποχετευτικά έργα γίνουν ή θα γίνουν, π.χ. στο Χαϊδάρι, επηρεάζουν τις αντίστοιχες αποχετευτικές υποδομές στο Αιγάλεω κ.ο.κ. Σίγουρα, η σημερινή αστικοποίηση δυσκολεύει τα τεχνικά έργα. Ομως πρέπει σταδιακά να γίνουν. Η βασική κοίτη του Κηφισού αποτελεί τη σπονδυλική στήλη του αποχετευτικού δικτύου και είναι ο τελικός αποδέκτης όλων των εγκιβωτισμένων υδρορεμάτων. Πρέπει ένα μέρος των όμβριων υδάτων να μπορεί να συγκρατείται για ένα χρονικό διάστημα ή να παροχετεύεται εκτός λεκάνης».
