Η Αναστασία Αϊλαμάκη δεν είχε ποτέ χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό υπολογιστή, όταν το 1985 ετοιμαζόταν να δώσει εξετάσεις για να μπει στο πανεπιστήμιο, με το όνειρο να γίνει χημικός μηχανικός. Τελικά όμως -εν μέρει από τύχη και εν μέρει από ξαφνικό πείσμα- βρέθηκε να σπουδάζει στο Τμήμα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών και να περνά πολλές ώρες της ημέρας μέσα στο μεγάλο δωμάτιο «με τις μικρές …τηλεορασούλες» του υπολογιστικού κέντρου του ιδρύματος. Ο επαγγελματικός της δρόμος στρώθηκε τυχαία με κώδικα, ημιαγωγούς, πυρίτιο και πίξελ, αλλά τελικά την οδήγησε σε σημαντικές επαγγελματικές ευκαιρίες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Το 1995, η Αναστασία μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου στη συνέχεια δίδαξε πληροφορική επί οκταετία στο περίφημο «Carnegie Mellon University» στις ΗΠΑ και σήμερα είναι καθηγήτρια του Τμήματος Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Λωζάνης (EPFL). Είναι επίσης συνιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της «RAW Labs SA», εταιρείας με έδρα την Ελβετία, η οποία δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη συστημάτων για την ανάλυση ετερογενών Μεγάλων Δεδομένων από πολλαπλές πηγές, με πελάτες, κατά καιρούς, επιχειρήσεις-κολοσσούς όπως οι «Nestle», «Credit Suisse» και «Huawei».
Η επιστήμονας πληροφορικής από την Κρήτη έχει ακόμα λάβει πολύ σημαντικές διεθνείς διακρίσεις, μεταξύ των οποίων το βραβείο «SIGMOD Edgar F. Codd Innovations Award», που απονέμεται σε επιστήμονες με εξαιρετικά σημαντικές καινοτόμες συμβολές διαρκούς αξίας στην ανάπτυξη, κατανόηση ή χρήση συστημάτων βάσεων δεδομένων, αλλά και το Βραβείο Καινοτομίας ΑΡΓΩ (2021) από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
«Ήθελα να γίνω μηχανικός αεροπλάνων, ηλεκτρολόγος μηχανικός, χημικός μηχανικός, ήθελα το επάγγελμά μου να έχει τη λέξη “μηχανικός” μέσα. Κάποιες επιλογές ήταν αδύνατες εκ των πραγμάτων, γιατί -για παράδειγμα- η ΣΜΑ (Σχολή Μηχανικών Αεροσκαφών) δεν δεχόταν γυναίκες το 1985, οπότε είχα καταλήξει στη σχολή χημικών μηχανικών. Κι εκεί που συμπλήρωνα το μηχανογραφικό, έρχεται κάποιος μεγαλύτερος και μού λέει: “αυτή τη σχολή την είδες;”. Μού δείχνει το Τμήμα Μηχανικών Υπολογιστών και Πληροφορικής. Δεν την είχα δει. Μού λέει: “είναι καινούργια η σχολή, έχει σχέση με αυτά τα καινούργια μηχανήματα, τους υπολογιστές, αλλά μην κάνεις καν τον κόπο να τη δηλώσεις, παίρνουν πολύ λίγους, δεν θα πιάσεις ποτέ τις μονάδες”. “Α, έτσι;” σκέφτομαι. Και τη δήλωσα πρώτη στη σειρά! Μέσα σε μια εβδομάδα ήμουν στο στοιχείο μου και δεν μπορούσα να με φανταστώ να κάνω κάτι άλλο» λέει η Αναστασία Αϊλαμάκη, σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ (https://www.youtube.com/watch?v=k742Q4K5648&t=12s), ενόψει του 9ου Technology Forum (https://technology-forum.eu/), στο οποίο είναι κεντρική ομιλήτρια.
Το 9ο Technology Forum, που θα πραγματοποιηθεί στις 29 Σεπτεμβρίου, στη Θεσσαλονίκη, διοργανώνουν 25 φορείς, μεταξύ των οποίων το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ).
«Οι επιστήμονες είναι καλό να φεύγουν για λίγο από τη χώρα τους»
Στο ερώτημα πώς μπορεί να περιοριστεί η μετανάστευση Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό, η Αναστασία Αϊλαμάκη μεταθέτει την απάντησή της στο πώς οι άνθρωποι που έχουν ήδη φύγει, θα αποκτήσουν κίνητρο να επιστρέψουν: «Το να μένει ένας επιστήμονας στη χώρα του όλη του τη ζωή, ναι μεν είναι καλό από κάποιες απόψεις, αλλά από πλευράς εύρους εμπειριών, ώστε να προχωρήσει και να καινοτομήσει στη δουλειά του, είναι ευχής έργο να έχει φύγει από τη χώρα όπου εκπαιδεύτηκε. Ειδικά στην επιστήμη της πληροφορικής, ένας νέος άνθρωπος είναι σημαντικό να πάει στην Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική, γιατί στις ΗΠΑ, γίνονται τα περισσότερα πράγματα σήμερα. Η πραγματικότητα του επαγγέλματός μας είναι δεμένη με τη βιομηχανία της επιστήμης πληροφορικής, το πού πάνε οι “Intel”, “AMD”, “Οracle”, “IBM” και oι εκατoντάδες εταιρείες, που κατασκευάζουν καινοτόμο λογισμικό και υλικό για την επιστήμη της πληροφορικής. Το ζητούμενο λοιπόν είναι όχι να μη φύγει κάποιος, αλλά να επιστρέψει στην Ελλάδα, μετά από μια βόλτα σε άλλες χώρες. Για να συμβεί αυτό, ο ένας τρόπος είναι να προσφέρει και η Ελλάδα, όπως άλλες χώρες, τις κατάλληλες αμοιβές, ώστε ο άνθρωπος που έφυγε να μπορεί να γυρίσει, χωρίς να χρειάζεται να κάνει τρεις – τέσσερις δουλειές, για να διατηρήσει το επίπεδο ζωής που είχε έξω. Και χρειάζονται περισσότερες ευκαιρίες για χρηματοδότηση ερευνητικών προσπαθειών. Είναι καλές αυτές οι ευκαιρίες σήμερα στην Ελλάδα, αλλά νομίζω ότι μπορεί και πρέπει να γίνουν λίγο καλύτερες», λέει και προσθέτει ότι τα καλά νέα είναι πως βαδίζουμε ως Ελλάδα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Όπως επισημαίνει, συμμετέχει και η ίδια σε προσπάθειες που γίνονται είτε σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση είτε απλά από ερευνητές στο εξωτερικό, ώστε να δημιουργηθούν στην Ελλάδα ερευνητικοί κόμβοι, αλλά και να εκπαιδευτούν ως interns (ασκούμενοι/ειδικευόμενοι) νέοι άνθρωποι, που θα στηρίζονται, ώστε να διαλέξουν το πεδίο ή υποπεδίο στην επιστήμη, που ταιριάζει περισσότερο στο προφίλ τους. Ενδεικτικά ανέφερε το Ελληνικό Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών (HIAS) και το Κέντρο Έρευνας στην Τεχνητή Νοημοσύνη, την Επιστήμη Δεδομένων και τους Αλγορίθμους «Αρχιμήδης» στο ερευνητικό κέντρο «Αθηνά».
Πώς και γιατί ερευνητική ομάδα της Raw Labs εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα
H εταιρεία που συνίδρυσε στην Ελβετία η Αναστασία Αϊλαμάκη, η «Raw Labs», έχει ήδη αναπτύξει ομάδα έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα, η οποία απασχολεί έξι επιστήμονες: «Είναι μια ομάδα που αναπτύξαμε με μεγάλη βαρύτητα στην έρευνα. Δεν φτιάχνουν απλά αυτά που έχουμε ήδη αποφασίσει στην Ελβετία να φτιάξουμε, αλλά κάνουν συνέχεια έρευνα πάνω στη διαχείριση Δεδομένων για επιχειρήσεις. Γιατί και πώς δημιουργήσαμε την ομάδα στην Ελλάδα; Κοιτάξαμε πολλές χώρες. Επιθυμούσα να δημιουργήσουμε την ομάδα στην Ελλάδα, γιατί πιστεύω πραγματικά ότι οι δύο αυτές λέξεις, που ακόμα δεν έχω βρει τη μετάφρασή τους στα αγγλικά, “μεράκι” και “φιλότιμο”, είναι υλοποιημένες μέσα στο μυαλό των Ελλήνων και αποτυπώνουν την όρεξη που έχουμε να δουλέψουμε πάνω σε κάτι που μας αρέσει, επειδή ακριβώς μας αρέσει. Στις ΗΠΑ, όπου έζησα κοντά 16 χρόνια, ο κόσμος αγαπάει μεν τη δουλειά του και είναι πολύ σημαντική στην καθημερινή ζωή, αλλά η όρεξη, η αποφασιστικότητα και το πάθος που δείχνουν οι Έλληνες, για να φέρουν σε πέρας έναν σκοπό, είναι κάτι που δεν έχω δει ποτέ εκεί. Μεταξύ των μηχανικών και των φοιτητών με τους οποίους έχω δουλέψει, οι Έλληνες είναι από τους καλύτερους, αν όχι οι καλύτεροι. Γι’ αυτό ήθελα να φέρουμε την εταιρεία στην Ελλάδα. Υπήρχαν και πολλά άλλα κίνητρα, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών -άλλοι οι μισθοί στην Ελβετία, άλλοι στην Ελλάδα- που σταθμίσαμε για να αποφασίσουμε πού θα δημιουργηθεί η ερευνητική ομάδα. Εξετάστηκαν και άλλες χώρες ως υποψήφιες, για οικονομικούς λόγους, όπως οι Πορτογαλία και Λιθουανία, αλλά η Ελλάδα κέρδισε χάρη σε όλα τα παραπάνω», υπογραμμίζει.
Στο ερώτημα τι είναι αυτό, που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ένας άνθρωπος, που τώρα ξεκινά την επαγγελματική του πορεία και αναζητά κατεύθυνση, η Αναστασία Αϊλαμάκη απαντά: «Τα σημαντικά για εμένα είναι δύο: πρώτον, ό,τι αποφασίσεις να κάνεις, να το κάνεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να μην κάνεις εκπτώσεις, να μη συμβιβάζεσαι. Και, δεύτερον, να τελειώνεις ό,τι αρχίζεις, να μην το αφήνεις στη μέση. Αυτά έχουν αποδειχτεί για εμένα καλές ιδέες. Ακόμα και όταν αυτό που τελείωσα δεν φαινόταν σημαντικό όταν το τελείωσα, μετά από χρόνια αποδείχτηκε πολύ χρήσιμο. Αντίθετα, ό,τι άφησα στη μέση, δεν έπρεπε να το έχω αφήσει, το μετάνιωσα. Αυτά τα δύο. Από εκεί και πέρα, κανένας δεν μπορεί να μας πει τι να κάνουμε, πώς θα είμαστε ευτυχισμένοι ή πού θα ήμασταν καλοί», λέει χαρακτηριστικά.
Τα δεδομένα, από την αστρονομία μέχρι τις συγκρούσεις σωματιδίων στο CERN, και η εξυπνάδα …πραγματικού χρόνου
Ποια είναι τα βασικά δομικά προβλήματα που εντοπίζονται σήμερα στα συστήματα διαχείρισης μεγάλων συνόλων δεδομένων και ποια είναι τα βασικότερα εμπόδια για την αντιμετώπισή τους; «Για να καταλάβουμε πόσο γρήγορα αυξάνεται ο όγκος των δεδομένων, στην αστρονομία φέτος συλλέχθηκαν περισσότερα δεδομένα από ό,τι τα τελευταία 400 χρόνια συνολικά στη συγκεκριμένη επιστήμη. Η μεγαλύτερη συνεισφορά σε αυτό τον όγκο των δεδομένων είναι αυτά που παράγονται από μηχανές. Σένσορες ή διάφορα επιστημονικά όργανα, όπως εκείνα στο CERN, όπου έχουμε εκατομμύρια συγκρούσεις σωματιδίων κάθε λεπτό και πρέπει αυτά τα δεδομένα να καταγράφονται για να μελετηθούν αργότερα από τους φυσικούς. Είναι δεδομένα που παράγονται μηχανικά και διαρκώς. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Αν το ερώτημα που θέλουμε να απαντήσουμε με χρήση δεδομένων είναι “ποιο προϊόν καταναλώθηκε περισσότερο στη Μακεδονία κατά τη διάρκεια της πανδημίας;”, χρειαζόμαστε πολλά data. Πού είναι το πρόβλημα; Όλα τα δεδομένα χρειάζονται σημαντική προετοιμασία, για να χρησιμοποιηθούν από ένα σύστημα, που απαντά σε ερωτήσεις. Και το κόστος της διαδικασίας είναι ανάλογο του όγκου των δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας. Αν και για να απαντήσουμε την ερώτηση χρειαζόμαστε ένα μικρό ποσοστό των δεδομένων, πρέπει να τα προετοιμάσουμε όλα, για να είναι το σύστημα έτοιμο να απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση. Αυτό είναι ένα πρόβλημα των παραδοσιακών συστημάτων διαχείρισης δεδομένων. Καταλήγουμε ότι η δυνατότητα που έχουμε πλέον να συγκεντρώνουμε πάρα πολλά δεδομένα, είναι εμπόδιο στη δυνατότητά μας να μετατρέπουμε τα δεδομένα αυτά σε πληροφορία. Πώς προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το εμπόδιο; Με δυναμική διαχείριση των δεδομένων. Όπως συμβαίνει με τα παιδιά μου, που δεν θα διαβάσουν μια εβδομάδα πριν για ένα έκτακτο διαγώνισμα, αλλά μόλις λίγο πριν, γιατί ο δάσκαλος τελευταία στιγμή τούς λέει τι να προσέξουν… Στόχος είναι δηλαδή να προετοιμάζουμε εκείνη τη στιγμή τα δεδομένα, ώστε να μην φορτωνόμαστε το κόστος σε χρόνο τής απάντησης μιας ερώτησης. Για εμένα αυτό είναι σημαντικό, είναι αυτό που λέμε “εξυπνάδα πραγματικού χρόνου”, το σύστημα δηλαδή να εφευρίσκει εκείνη την ώρα τρόπους να αντιμετωπίζει καινούργιες καταστάσεις, καινούργιες ερωτήσεις που δεν τις είχαμε προβλέψει από πριν», εξηγεί.
Όσο η γάτα κυνηγάει, το ποντίκι βρίσκει τρόπους να την αποφεύγει
Η αποθήκευση και η κυβερνοασφάλεια αποτελούν φλέγοντα θέματα, όταν μιλάμε για Δεδομένα. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ευκαιρίες, προκλήσεις και κίνδυνοι σε αυτά τα δύο πεδία σήμερα; «Η μεγαλύτερη πρόκληση και δυσκολία για εμένα είναι να συνεργαστεί η τεχνολογία με τη νομοθεσία. Οι δυο τους, αυτή τη στιγμή, είναι δύο διαφορετικά ηλιακά συστήματα! Μιλάνε εντελώς διαφορετική γλώσσα οι άνθρωποι που λειτουργούν στις δύο αυτές σφαίρες, αλλά αν δεν συνεργαστούν, οι λύσεις που βρίσκει η μία πλευρά θα “σκαλώνουν” στην άλλη» σημειώνει, ενώ ως προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό στην Ελλάδα, αποδίδει εύσημα: «Έχοντας προσπαθήσει να επικοινωνήσω ως πολίτης με την κυβέρνηση για διάφορους λόγους σε ΗΠΑ, Ελβετία και Κύπρο, έχω να πω πως η Ελλάδα είναι πιο προχωρημένη σε ό,τι αφορά τον τομέα της πληροφορικής στην υπηρεσία του πολίτη. Πάρα πολλές δραστηριότητες μεταφέρονται στην ψηφιακή σφαίρα και για εμένα η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος είναι το πρώτο βήμα, ώστε ο κόσμος να αντιληφθεί ότι η πληροφορική και το να μπορείς να αυτοματοποιείς τις διαδικασίες σού λύνει μεν τα χέρια, αλλά ανοίγει τον δρόμο για εξαπάτηση. Σήμερα υπάρχουν λογαριασμοί που ανήκουν σε ανθρώπους που δεν υπάρχουν, οντότητες που ο άνθρωπος πίσω τους δε υπάρχει, μόνο χαρτιά, διαβατήρια, λογαριασμοί! Η κυβερνοασφάλεια είναι ένα πρόβλημα που δεν πρόκειται ποτέ να λυθεί, γιατί είναι σαν τη γάτα και το ποντίκι, όσο η γάτα θα κυνηγάει, το ποντίκι να βρίσκει τρόπους να την αποφεύγει», λέει χαρακτηριστικά και προσθέτει ότι παρότι κάθε καινούργια ανακάλυψη έχει τη σκοτεινή της πλευρά, ωστόσο αν τεθούν οι σωστές προτεραιότητες και οι άνθρωποι προσέχουν πώς διαχειρίζονται την τεχνολογία, δεν θα υπάρξει κίνδυνος._
Αλεξάνδρα Γούτα
*Τη συνημμένη φωτογραφία παραχώρησε η Αναστασία Αϊλαμάκη