Του Χάρη Φλουδόπουλου
Κριτική για ελλείψεις και παραλείψεις αλλά και ανατρεπτικές προτάσεις για το ενεργειακό μέλλον της χώρας και του λιγνίτη καταθέτει το Εθνικό Αστεροσκοπείο στον δημόσιο διάλογο για το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που παρουσίασε η κυβέρνηση.
Παρά την προσπάθεια κυβερνητικών στελεχών να παρουσιάσουν την κυβερνητική πρόταση για το ΕΣΕΚ ως προοδευτική, σύγχρονη και συμβατή με τις πιο προωθημένες πολιτικές για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την ενεργειακή μετάβαση, τα σχόλια του Εθνικού Αστεροσκοπείου δίνουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα.
Εδώ να σημειωθεί ότι η ομάδα Ενεργειακού Σχεδιασμού & Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, κατά καιρούς, έχει παρουσιάσει ενδιαφέρουσες προτάσεις στον δημόσιο διάλογο για την ενέργεια και το κλίμα, εκπονώντας μάλιστα και σημαντικές μελέτες σε συνεργασία με μεγάλες περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η WWF.
Ποιοι είναι λοιπόν οι βασικοί άξονες της κριτικής που ασκείται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο στο ΕΣΕΚ;
Σύμφωνα με τα σχόλια της ομάδας ενεργειακού σχεδιασμού:
1. Το εθνικό σχέδιο δεν συμπεριλαμβάνει οικονομικά στοιχεία για το κόστος των τεχνολογιών αλλά και για τις τιμές της ενέργειας που θα πληρώσουν οι καταναλωτές.
2. Οριοθετούνται συντηρητικοί στόχοι για τη μείωση των εκπομπών ρύπων ενώ υπάρχει ανυπαρξία σοβαρής προοπτικής και φιλόδοξων στόχων για τη μετά το 2030 περίοδο.
3. Υπάρχει ασάφεια και προχειρότητα στους στόχους για την ενεργειακή εξοικονόμηση.
4. Η προσέγγιση για τους στόχους της ηλεκτροκίνησης είναι μη ρεαλιστικοί.
Μεταξύ άλλων, το Εθνικό Αστεροσκοπείο σημειώνει σε σχέση με το ΕΣΕΚ ότι δεν συμπεριλαμβάνει οικονομικά στοιχεία για το κόστος των τεχνολογιών που έχουν ληφθεί υπόψη στα σενάρια, ούτε για την εξέλιξη των επενδύσεων τόσο όσον αφορά στη χρονική εξέλιξή τους όσο και στην κατανομή τους ώστε να ελεγχθεί η εκτίμηση των επενδύσεων και η βιωσιμότητα του σχεδιασμού. Επιπροσθέτως, δεν υπάρχουν στοιχεία για την εξέλιξη των τιμών ενέργειας/ηλεκτρισμού στους καταναλωτές, ούτε για τις επιπτώσεις στην εθνική οικονομία τόσο από την ανάγκη εξεύρεσης κεφαλαίων για την κατασκευή των νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΠΕ και συμβατικοί), την επέκταση και ενίσχυση των δικτύων, την εισαγωγή φυσικού αερίου, την αξιοποίηση των εσόδων από την δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών κ.ά.
Για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το Αστεροσκοπείο σημειώνει ότι το Εθνικό σχέδιο πρέπει να επεκταθεί και πέραν του 2030, περιλαμβάνοντας στις κύριες επιδιώξεις του τη σαφή δέσμευση για μείωση των εκπομπών από τον ενεργειακό τομέα σε επίπεδο άνω του 80% μέχρι το έτος 2050.
Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για τις ενεργειακές κοινότητες
Για την εξοικονόμηση ενέργειας, το Αστεροσκοπείο σημειώνει ότι είναι ασαφής ο στόχος ενεργειακής αναβάθμισης τουλάχιστον 40.000 κατοικιών ετησίως έως το 2030, με στόχο το 10% των κατοικιών να είναι ενεργειακά αποδοτικό το 2030. Και αυτό γιατί δεν διευκρινίζεται τι έκτασης θα είναι οι ενεργειακές παρεμβάσεις στις κατοικίες αυτές (Πλήρης ενεργειακή αναβάθμιση; Απλό ενεργειακό “νοικοκύρεμα”; Καθώς και τα κριτήρια/προτεραιότητες των παρεμβάσεων).
Για την ηλεκτροκίνηση τονίζεται ότι ο στόχος για η επίτευξη μεριδίου ηλεκτρικών επιβατικών οχημάτων έως 10% μέχρι το έτος 2030 (περίπου 600.000 οχήματα) δεν είναι ρεαλιστικός για το έτος αυτό, ακόμα και εάν συνδυαστεί με δραστικές πολιτικές και μέτρα όπως οικονομική ενίσχυση (άμεση ή έμμεση) της αγοράς ηλεκτρικών επιβατικών ΙΧ.
Στα σχόλιά του επίσης το Αστεροσκοπείο αναφέρεται στο θέμα της συμμετοχής των καταναλωτών στο μελλοντικό ενεργειακό σύστημα, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να υπάρξουν σοβαρές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες, που όπως έχουν δομηθεί δεν είναι αποτελεσματικές και αποτρέπουν τη συμμετοχή των καταναλωτών.
Προβλήματα
Πιο αναλυτικά τα προβλήματα που εντοπίζει το Αστεροσκοπείο στο Εθνικό Σχέδιο είναι:
α) Τα αποτελέσματα του Βασικού Σεναρίου φτάνουν μέχρι το 2040 ενώ θα έπρεπε να φτάνουν μέχρι το 2050 ενόψει της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Μακροχρόνια Στρατηγικής της ΕΕ για το 2050 (‘Long Term Strategy 2050’) που θα ανακοινωθεί στις 28 Νοεμβρίου 2018.
β) Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για την τιμή του ηλεκτρισμού (LCOE).
γ) Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για την εξέλιξη του κόστους των ΑΠΕ αλλά και της αποθήκευσης.
δ) Δεν περιλαμβάνονται μελέτες ευαισθησίας και εναλλακτικών σεναρίων.
ε) Υπάρχουν διάφορα σημεία που είναι αμφισβητήσιμα (πληθυσμός, εισαγωγές ηλεκτρισμού, αποθήκευση, ηλεκτροκίνηση).
στ) Το χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων είναι προβληματικό (και με μεγάλες αβεβαιότητες). Το ίδιο και αυτό των μονάδων φυσικού αερίου.
ζ) Τα εκτιμώμενα επίπεδα εξηλεκτρισμού του οικιακού και ιδιαίτερα του τριτογενούς τομέα έως το 2030 μέσω της υψηλής διείσδυσης αντλιών θερμότητας είναι υπερβολικά φιλόδοξα.
η) Μετά το 2030 η πρόοδος ατονεί (καθώς το ΕΣΕΚ δεν θεωρεί πρόσθετα μέτρα μετά το 2030, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω).
Λιγνίτες
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αναφορά στα σχόλια του Αστεροσκοπείου για τον λιγνίτη, που όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά ευθύνεται για το 25% των εκπομπών ρύπων της χώρας το 2017. Όπως λέει το Αστεροσκοπείο, οι σταθμοί αυτοί είναι ήδη αντιοικονομικοί υπό το φως των πρόσφατων τιμών των δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του EU-ETS, ενώ οι τιμές αυτές αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά (από ca €20/ton CO2 στα €88/ton CO2 to 2050).
Το Αστεροσκοπείο αναφέρει ότι η νέα λιγνιτική μονάδα υπό κατασκευή (Πτολεμαΐδα V) εκτιμάται ότι θα έχει κόστος παραγωγής kWh (LCOE) -συμπεριλαμβανομένου του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπών- σημαντικά υψηλότερο από αυτό των αιολικών και φωτοβολταϊκών για όλη τη διάρκεια ζωής της. Θα έχει επίσης σαφώς υψηλότερο κόστος και από αυτό που θα είχε αν λειτουργούσε με φυσικό αέριο. Το ίδιο θα ισχύσει και για τη Μελίτη ΙΙ, εάν κατασκευαστεί.
Εντούτοις, το ΕΣΕΚ θεωρεί ότι οι δύο αυτές μονάδες θα κατασκευαστούν και θα ενταχθούν στο ενεργειακό σύστημα πριν από το 2025. Επιπροσθέτως, το ΕΣΕΚ θεωρεί ότι και οι 2 μονάδες του ΑΗΣ Αμυνταίου θα λειτουργούν μέχρι το 2028, ενώ αυτό θα είναι κατά απόλυτη παράβαση της Κοινοτικής Νομοθεσίας (αλλά όχι της ελληνικής). Τέλος, το ΕΣΕΚ περιλαμβάνει ποσό για την περιβαλλοντική αναβάθμιση των σταθμών, χωρίς όμως να διευκρινίζει αν αυτή θα καλύπτει και τις αυστηρότερες οριακές τιμές (ELV) των νέων BREF για τα όρια εκπομπής αέριων ρύπων. Είναι προφανές ότι η σύλληψη της πολιτικής αυτής για τη λιγνιτική παραγωγή δεν μπορεί να θεωρηθεί εύστοχη. Επιπροσθέτως, έρχεται σε αντίθεση με τη γενικότερη πολιτική του μεγαλύτερου μέρους των εταιρειών ηλεκτροπαραγωγής στην ΕΕ και πολλών Κ-Μ με λιγνιτική παραγωγή.
Υπό το πρίσμα των διαπιστώσεων αυτών το Αστεροσκοπείο προτείνει την υιοθέτηση μιας διαφορετικής προσέγγισης που περιλαμβάνει: α) την απόσυρση του ΑΗΣ Αμυνταίου εντός 1-2 ετών (ώστε να υπάρχει συμμόρφωση με την Κοινοτική νομοθεσία), β) τη μετατροπή του ΑΗΣ Πτολεμαΐς V σε φυσικό αέριο (για οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους), και γ) τη μη κατασκευή του ΑΗΣ Μελίτη ΙΙ (για οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους ), με την ταυτόχρονη ενδυνάμωση των μέτρων στήριξης της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης προς μια “δίκαιη” μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή.
