Η πατρίδα μας ως γνωστό δεν έχει σημαντικούς εγχώριους πόρους σε υδρογονάνθρακες και αναγκαστικά προβαίνει σε σημαντικές εισαγωγές.
Όπως αναφέρει ο κ. Κώστας Σταμπολής Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ) (ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 29.03.22), η Ελλάδα εισάγει το 95,5% του πετρελαίου που καταναλώνει και το 100% του Φυσικού Αερίου. Μάλιστα εισάγει Φυσικό Αέριο με αυξητικές τάσεις, καθώς το 2021 η κατανάλωση ήταν επτά δις. κυβ. μέτρα (bcm) το χρόνο, όταν το 2015 ήταν στα 3.5 bcm, δηλαδή έχει διπλασιαστεί η κατανάλωση Φυσικού αερίου μέσα σε επτά χρόνια και εν μέσω κρίσης. Αυτό οφείλεται κύρια στο γεγονός πως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στραφήκαμε στο αέριο και εγκαταλείψαμε τους λιγνίτες για περιβαλλοντικούς λόγους.
Οι μεγάλες εισαγωγές πιστοποιούν την σημαντική ενεργειακή μας εξάρτηση. Το 2020 ο δείκτης ενεργειακής μας εξάρτησης ήταν 81,4% έναντι 57,5% στην ΕΕ. Έχει επίσης σημασία να αναφερθεί πως είχαμε 46,5% ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία.
Στοιχεία της Eurostat δείχνουν, ότι, το πετρέλαιο έχει μεγαλύτερη βαρύτητα για την ελληνική οικονομία, με το ποσοστό του στο ενεργειακό μείγμα να αντιστοιχεί στο 50,7% το 2020 έναντι 34,5% στην ΕΕ.
Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η συμμετοχή του στο ενεργειακό μείγμα είναι λίγο χαμηλότερη από αυτή της ΕΕ 22,3% έναντι 23,7%.. Στο ενεργειακό ισοζύγιο του 2020 οι εισαγωγές Αργού πετρελαίου ανέρχονται σε 442.000 βαρέλια/ημέρα και η κατανάλωση σε 220.000 βαρέλια /ημέρα.
H Συζήτηση για απεξάρτηση
Την τελευταία περίοδο έχει ανάψει η συζήτηση για την ενεργειακή απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες και το πέρασμα στις ΑΠΕ, για περιβαλλοντικούς λόγους. Είναι ένας στόχος επιθυμητός αλλά και δύσκολος, μια και η παγκόσμια οικονομία και όχι μόνο η δικιά μας, εδώ και τουλάχιστον 100 χρόνια, στηρίζεται σ’ αυτούς. Πιστεύουμε ότι το πέρασμα σε πιο ήπιες και φιλικές στο περιβάλλον μορφές ενέργειας θα χρειαστεί χρόνο και χρήμα. Παρόλες τις ακραίες φωνές οφείλουμε να σκεφτούμε με περίσκεψη και να προετοιμαστούμε για την μεγάλη ενεργειακή αλλαγή, προστατεύοντας ταυτόχρονα τους συμπολίτες μας από μια μεγάλη οικονομική επιβάρυνση. Η κατάσταση απαιτεί μια ευρύτερη και μακροχρόνια παγκόσμια συναίνεση πάνω σε ένα πρόγραμμα ενεργειακής πολιτικής.
Όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε λόγω μεγέθους οι ενεργειακές επιπτώσεις της χώρας μας στο περιβάλλον είναι ελάχιστες έως αμελητέες συγκρινόμενες με άλλες χώρες. Επίσης βλέπουμε πως η όποια συμφωνία για τον περιορισμό των ρύπων δεν ακολουθείται με την ίδια συνέπεια από τα διάφορα κράτη. Αυτό δεν μεταφράζεται στο ότι εμείς πρέπει να παραβιάζουμε τις συμφωνίες για την προστασία του πλανήτη, αλλά δεν μπορούμε επίσης να κάνουμε πως δεν τις βλέπουμε. Επίσης η κατάσταση στις μέρες μας περιπλέκεται περισσότερο και ο πόλεμος στην Ουκρανία καθιστά την τήρηση συμφωνιών για το περιβάλλον αν όχι αδύνατη τουλάχιστον προβληματική.
Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω πρέπει να προωθήσουμε μια μακροχρόνια συναινετική ενεργειακή πολιτική που δεν θα αλλάζει με κάθε αλλαγή κυβέρνησης. Μέσα στο πλαίσιο μια τέτοιας συμφωνίας η αναζήτηση και η εξόρυξη πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων έχει την θέση της.
Εγχώριοι Πόροι
Ποια είναι λοιπόν τα δεδομένα σε σχέση με την αναζήτηση εγχώριων Ενεργειακών πόρων στην χώρα μας; Η κατάσταση δυστυχώς είναι απαράδεκτη και σχετίζεται με την διαχρονική αδράνεια στην αναζήτηση και έρευνα υδρογονανθράκων. Όπως είναι γνωστό το μόνο κοίτασμα που έχει βρεθεί και αξιοποιηθεί ως σήμερα είναι το κοίτασμα της Θάσου.
Αν ο στόχος της πλήρους απεξάρτησης από τους υδρογονάνθρακες είναι ένας επιθυμητός αλλά αδύνατος στόχος με την σημερινή τεχνολογία, η μερική έστω, ή η μέγιστη δυνατή απεξάρτηση είναι ένας στόχος που πρέπει να επιδιώκουμε και που όλα τα ελεύθερα κράτη επιδιώκουν και πραγματοποιούν.
Ειδικά για την χώρα μας η έρευνα και η εξόρυξη πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων πρέπει να τίθεται σαν στόχος μέγιστης προτεραιότητας, με δεδομένη την μεγάλη της ενεργειακή εξάρτηση.
Βασική δράση προς την κατεύθυνση μείωσης της εξάρτησης σε υδρογονάνθρακες, -μέχρι την οριστική τους αντικατάσταση στο μέλλον-, πρέπει να είναι η συστηματική και εντατική έρευνα.
Στην Ανατολική Μεσόγειο χώρες όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Κύπρος, η Τουρκία, η Λιβύη κλπ έχουν προχωρήσει σε σημαντικές έρευνες και έχουν να επιδείξουν απτά αποτελέσματα με την ύπαρξη αποθεμάτων υδρογονανθράκων.
Πού βρίσκεται η Έρευνα Υδρογονανθράκων σήμερα
Έχει μεγάλη σημασία να δούμε τι γίνεται σήμερα στην έρευνα υδρογονανθράκων και ποια είναι η «πρόοδος» που έχουν κάνει οι διάφορες κυβερνήσεις στον τομέα αυτό των ερευνών.
Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών κ. Δένδια όταν τον Απρίλιο του 2021 δήλωνε πως: «Η Ελλάδα πιστεύει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δεν πρόκειται να αρχίσει να σκάβει τον βυθό της Μεσογείου για να βρει αέριο και πετρέλαιο, …» και ότι: «Η Ελλάδα δεν σχεδιάζει στο άμεσο μέλλον να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου».
Βέβαια ο κ. Δένδιας στην προσπάθειά του να εμφανιστεί «βασιλικότερος του Βασιλέως» παραβλέπει ή υποκρύπτει το μακροχρόνιο και κοστοβόρο πέρασμα σε πιο φιλικές για το περιβάλλον μορφές ενέργειας.
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι από το 2014 μέχρι πρόσφατα έχουν δοθεί 12 παραχωρήσεις σε εταιρείες για έρευνα. Τέσσερις εξ αυτών στην στεριά και 8 στην θάλασσα. Από αυτές έχουν μείνει ενεργές 7. Μία στην στεριά και 6 στην θάλασσα. Στις υπό παραχώρηση περιοχές μπορεί να συνυπολογιστεί και αυτή του Θρακικού πελάγους.
Ένα βασικό σχόλιο που θα μπορούσαμε να κάνουμε , είναι πως οι εταιρείες που είχαν πάρει παραχωρήσεις για έρευνα, είτε δεν προχώρησαν, είτε προχώρησαν με ρυθμό χελώνας και απλά ροκάνισαν το χρόνο. Πριν λήξει η περίοδος παραχώρησης έπαιρναν παράταση για 1 χρόνο και συνέχιζαν να χρονοτριβούν.
Αναλυτικά στοιχεία των παραχωρήσεων:
Θαλάσσιες Παραχωρήσεις
Νότια και Νοτιοδυτικά της Κρήτης: Για τις παραχωρήσεις είχε επιλεγεί η κοινοπραξία ΕxxonMobil, TotalEnergies και ΕΛΠΕ με ποσοστά 40%, 40%, και 20% αντίστοιχα και στα δύο «οικόπεδα». Οι έρευνες λόγω προσφυγής για περιβαλλοντικούς λόγους εκκρεμούν. Η απόφαση του δικαστηρίου εκκρεμεί εδώ και 3 χρόνια… Ίσως απόρροια και αυτής της κατάστασης ήταν, η Total να εγκαταλείψει την περιοχή. Μετά την αποχώρηση της Total η ExxonMobil αυξάνει την συμμετοχή της από 40% στο 70% και τα Ελληνικά Πετρέλαια στο 30% και στις δυο συμβάσεις παραχώρησης.
Για την ExxonMobil φαίνεται η παραμονή έγινε με άνωθεν εντολές και όχι με ουσιαστική πρόθεση ερευνών. Η παραμονή αυτή, ασφαλώς αξιολογείται ως θετικό βήμα, που όμως δεν προεξοφλεί τις εξελίξεις .
Από κυβερνητικά στελέχη, η στάση της Αμερικανικής εταιρείας χαιρετίστηκε με ικανοποίηση. Η παραμονή της στις παραχωρήσεις συνάδει με το αυξημένο ενδιαφέρον όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και γενικότερα της δύσης μετά την Ουκρανική κρίση και τις ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή.
Να σημειωθεί ότι η ExxonMobil είναι η μεγαλύτερη πολυεθνική στον χώρο του πετρελαίου και η εταιρεία που δεν εγκατέλειψε τις επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα, ακόμη και την περίοδο που οι επενδύσεις αυτές λόγω της πολιτικής της απεξάρτησης από τους υδρογονάνθρακες για περιβαλλοντικούς λόγους, είχαν ατονήσει.
Ιόνιο και Κυπαρισσιακός: Οι Παραχωρήσεις ανήκουν κατά 100% στα Ελληνικά Πετρέλαια . Σχετικά με το πρόγραμμα: τα δισδιάστατα σεισμικά ολοκληρώθηκαν με επιτυχία και αυτή την περίοδο ερμηνεύονται. Θα ακολουθήσει η λήψη τρισδιάστατων σεισμικών σε επιλεγμένες περιοχές, που θα απαιτήσουν χρονικό διάστημα ακόμη 12 μηνών.
Δυτικός Πατραικός: Η Παραχώρηση είχε δοθεί στα ΕΛΠΕ που αποχώρησαν από την παραχώρηση και βρίσκονται σε συζητήσεις με την ΕΔΕΥ για την επιστροφή του block στο ελληνικό Δημόσιο.
Κατάκολο: Η Παραχώρηση δόθηκε στην Energean που αναμένει την έκδοση της περιβαλλοντικής άδειας για την ανάπτυξη του κοιτάσματος και την κύρωση της άδειας για περαιτέρω έρευνα στην περιοχή, με τις διαδικασίες να εξακολουθούν να είναι αργές. .
Block 2. Η περιοχή έχει δοθεί στα ΕΛΠΕ (25%) και την Energean (75%) που προετοιμάζονται για διενέργεια σεισμικής έρευνας τον χειμώνα 2022-2023
Χερσαίες Παραχωρήσεις
Ιωάννινα, Η παραχώρηση είχε δοθεί στην Energean. Έχει ξεκινήσει η προετοιμασία για διεξαγωγή ερευνητικής γεώτρησης στα μέσα του 2023.
Γενική διαπίστωση
Από τις προκαταρκτικές σεισμικές έρευνες και τις ερευνητικές γεωτρήσεις μέχρι τις τελικές γεωτρήσεις σε περίπτωση που βρεθεί πετρέλαιο ή αέριο μπορεί να περάσουν και δέκα χρόνια
Αιτίες καθυστέρησης
Η βασικότερη αιτία για τις καθυστερήσεις, κατά την γνώμη μας, είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης , σχεδιασμού και ελέγχου των συμφωνηθέντων ερευνητικών προγραμμάτων από την ΕΔΕΥΕΠ. Στη συνολική καθυστέρηση πέρα των κυβερνητικών ευθυνών ασφαλώς υφίσταται και η συνευθύνη των εταιρειών που ανέλαβαν την έρευνα.
Σχετικά με τις καθυστερήσεις, ο κ. Μπασιάς (πρώην Διευθύνων σύμβουλος ΕΔΕΥΕΠ) σημείωσε σαν μια σημαντική αιτία, τις αντιδράσεις που αφορούν την προστασία του Περιβάλλοντος, οι οποίες άλλοτε βασίζονται σε συγκεκριμένα επιχειρήματα και άλλοτε όχι. Οι αντιδράσεις αυτές βέβαια φανερώνουν την μεγάλη έλλειψη για υπεύθυνη ενημέρωση των πολιτών από την πολιτεία.
Συμπέρασμα
Στην έρευνα υδρογονανθράκων, όχι μόνο είμαστε ουραγοί στην περιοχή της Μεσογείου αλλά φαίνεται να μην έχουμε συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα της έρευνας και συνεχίζουμε σε μεγάλο βαθμό να αδρανούμε. Είναι περίεργο έως ακατανόητο να μη θέλουμε να ξέρουμε τι κρύβει το υπέδαφός μας και να σφυρίζουμε αδιάφορα μπροστά στην τεράστια ενεργειακή κρίση που έρχεται σαν τσουνάμι κατ’ επάνω μας.
Όλες οι κυβερνήσεις (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ) οφείλουν να κάνουν σήμερα αυτοκριτική για τη διαχρονική υστέρηση στο θέμα αυτό. Κατά την άποψή μας πρέπει να προσεγγίσουν το θέμα της έρευνας με ρεαλισμό και χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες. Η Ενέργεια, ιδιαίτερα στις μέρες μας, δεν προσφέρεται για πολιτικά παιχνίδια. Χρειάζεται συναίνεση για μια συνετή ενεργειακή πολιτική που θα βλέπει κύρια τους πολίτες και όχι τις τσέπες των ολιγαρχών παρόχων της ενέργειας.
ΥΣ Δε νομίζω να έχει κάποιος αντίρρηση σχετικά με τον τίτλο του άρθρου ότι δηλαδή, « είμαστε άξιοι της μοίρας μας».
*Ο Νίκος Γεωργακάκης είναι Μεταλλειολόγος Μηχανικός και Ο Δημήτρης Μπαμπασίκας είναι Γεωφυσικός