Για να οικίσει τη Νικόπολη – ως σύμβολο της μεγάλης νίκης του- ο Αυτοκράτορας Αύγουστος Οκταβιανός[2], μετέφερε από διάφορους τόπους – διά της βίας- κατοίκους παλιών κατεστραμμένων ή παρηκμασμένων πόλεων, ή και άλλων που εξακολουθούσαν να υφίστανται την εποχή εκείνη: Θύρρειο, Αρχαία Εφύρα[3], Αρχαία Καλυδών[4], Αμφιλοχικόν Αργος[5], Αμβρακία[6], Ανακτόριο[7], Κεκροπία, Αλυζία[8], Ορραον[9], Κασσώπη[10], Πανδοσία[11], Βουχέτιον[12], Λευκάδα, από την Κόρινθο, αλλά και την Ιταλία ακόμα, κ.λπ. Είναι γνωστό ότι ο Ρωμαίος στρατηγός, Αιμίλιος Παύλος – ως αντίποινα για τις επιθέσεις του Ηπειρώτη βασιλιά Πύρρου – το 168 π.Χ. είχε καταστρέψει εβδομήντα πόλεις της Ηπείρου, των οποίων οι κάτοικοι διέφυγαν στα ορεινά και διαβίωναν εκεί ως περιφερόμενοι νομάδες. Από το σύνολο, λοιπόν, των κατεστραμμένων ή μη, πόλεων, ήρθαν να στεγασθούν στη νέα πόλη, στην οποία ο Αύγουστος Οκταβιανός είχε παραχωρήσει σειρά προνομίων, φορολογική ατέλεια και ισοπολιτεία με τους Ρωμαίους πολίτες.
Η χωροθέτηση της Νικόπολης συγκέντρωσε αξιόλογα πλεονεκτήματα ως προς την οικονομία, το εμπόριο και τη στρατηγική σημασία της. Θαλάσσιοι και χερσαίοι δρόμοι που συνέκκλιναν στην πόλη και την κατέστησαν σημαντικό εμπορικό κέντρο, που παρουσίασε εντυπωσιακή ακμή κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Ο πληθυσμός της Νικόπολης ήταν, κυρίως, ελληνικός και η πόλη ελληνόφωνη.
Το 267 μ.Χ. χρονολογείται η Επιδρομή των Ερούλων[15] κατά της Νικόπολης, που ήταν καταστροφική και για άλλες περιοχές της χώρας. Κατά τη φοβερή επιδρομή τους στην Ελλάδα (267 μ.Χ.), καταστράφηκαν πολλές πόλεις, όπως η Αθήνα, από την καθολική πυρπόληση της οποίας μόνο η Ακρόπολη διασώθηκε .
Η χωροθέτηση της πόλης: Η χωροθέτηση της Νικόπολης επέβαλε αλλά και της επέτρεψε τη συγκέντρωση αξιόλογων πλεονεκτημάτων ως προς την οικονομία το εμπόριο λόγω και της στρατηγικής σημασίας της. Η ίδρυση της Νικόπολης δεν υπαγορεύτηκε μόνο από την ανάμνηση της νίκης του Οκταβιανού, αλλά αποσκοπούσε πρωτίστως στο στρατιωτικό έλεγχο της δυτικής Ελλάδας από την κοσμοκράτειρα Ρώμη. Με υψηλό επίπεδο προόδου και ανάπτυξης ,μεταξύ άλλων, απέκτησε δικό της νομισματοκοπείο, με παραγωγή εξαίρετης ποιότητας χαλκών νομισμάτων. Η ακμή της ήρθε πολύ σύντομα και σύμφωνα με απόψεις ιστορικών αριθμούσε σχεδόν 300.000 κατοίκους, το έτος 293 μ.Χ., ως πρωτεύουσα της Ηπείρου . Από άλλους, κατόπιν μελέτης του πολεοδομικού σχεδίου της πόλης, εκτιμάται ότι δεν αριθμούσε περισσότερους των 10.000 κατοίκων.
Οι Ρωμαίοι, με φιλοδοξία και όραμα για την πόλη και το μελλοντικό της ρόλο, κατασκεύασαν στην περιοχή σημαντικά δημόσια έργα, μεταξύ των οποίων βουλευτήριο, εμπορικά κτίρια, λουτρά, ρωμαϊκό στάδιο και ωδείο. Στους πρόποδες του λόφου της Νικόπολης, όπου και το χωριό Σμυρτούλα, ευρίσκεται το ρωμαϊκό θέατρο του Οκταβιανού, με πανοραμική θέα προς την πόλη, τον Αμβρακικό κόλπο και το Ιόνιο πέλαγος. Λίγα μόλις μέτρα πιο κάτω υψώνονται τα επιβλητικά τείχη της Αρχαίας Νικόπολης.
Ο ελληνικός χαρακτήρας της πόλης, τον οποίο συνειδητά επέλεξε ο Αύγουστος, σε συνδυασμό με την παραχώρηση σημαντικών πολιτικών προνομίων από τον ίδιο, όπως και πολλές φορολογικές ατέλειες, συνέβαλαν στην άνθησή της και στη διαμόρφωση του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της. Η Νικόπολη ανακηρύχθηκε «ελεύθερη πόλη» (civitas libera) και με ιδιαίτερη συνθήκη (foedus) οι κάτοικοί της θεωρήθηκαν ισότιμοι των Ρωμαίων. Εξ’ άλλου, χορήγησε στη Νικόπολη τις έξι ψήφους των Αιτωλών στη Δελφική Αμφικτιονία, γεγονός που της προσέδωσε ιδιαίτερη αίγλη και κύρος.
Πολεοδομική οργάνωση: Η Νικόπολη υπήρξε η ευνοούμενη πόλη του Αυγούστου- μέρος των εργασιών ανοικοδόμησής της οποίας, παρακολούθησε και ο ίδιος, σύμφωνα με την παράδοση. Η πόλη σχεδιάστηκε στη Ρώμη, σύμφωνα με τα ρωμαϊκά πρότυπα και κατασκευάστηκε από την αρχή σε τεράστια πεδινή έκταση περίπου 13.000 στρεμμάτων με κριτήριο βασικές αρχές της ρωμαϊκής πολεοδομίας. Το ομαλό έδαφος στην ευρύτερη περιοχή της διευκόλυνε το τοπογραφικό και πολεοδομικό έργο [Κύρκου]. Πραγματοποιήθηκε διανομή της γης στους στρατιώτες που συμμετείχαν στη νικηφόρο ναυμαχία και δημιουργήθηκε οργανωμένο σύστημα αγροτεμαχίων, το centuriae. Το ίδιο σύστημα χρησιμοποιήθηκε και στο σχεδιασμό του ιστού της πόλης με βασικά χαρακτηριστικά τους δύο κάθετους άξονες της ρωμαϊκής πολεοδομίας (cardo και decumanus maximus) που κατέληγαν στην Αγορά (forum), τεράστιο ελεύθερο χώρο-πλατεία από αυτές που σήμερα στις ελληνικές πόλεις σπάνια συναντάται [Κύρκου].Το άστυ, έκταση 1.400 στρεμμάτων, επιμερίστηκε σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα σε οικοδομικές νησίδες (insulae) και τον οικιστικό ιστό έτεμναν δύο κάθετες λεωφόροι- πλακόστρωτο τμήμα της decamanus maximus, της μεγαλύτερης από αυτές, διατηρείται ακόμα σε κατάσταση τόσο καλή ώστε μπορεί να καταστεί ευχερώς αντιληπτή η καθημερινότητα της αρχαίας πόλης. Οι δύο λεωφόροι κατά τη διασταύρωσή τους με άλλες κάθετες, μικρότερες οδούς διαμόρφωσαν οικοδομικά τετράγωνα. Ακολούθησε ο καθορισμός των χώρων των διοικητικών, κοινωνικών και θρησκευτικών λειτουργιών (βουλευτήριο, αγορά, λουτρά, γυμνάσιο, θέατρο, ιερά ρωμαϊκό στάδιο και ωδείο, κ.λπ.) και τα μεγάλα έργα υποδομής, όπως η ύδρευση της πόλης, η αποχέτευση, ακόμη και η οχύρωση, αν και η προστασία της Pax Romana δεν την καθιστούσε πλέον απαραίτητη. Στους πρόποδες του λόφου της Νικόπολης, όπου έχει οικοδομηθεί το χωριό Σμυρτούλα, ευρίσκεται το ρωμαϊκό θέατρο του Οκταβιανού, με πανοραμική θέα προς τη Νικόπολη, τον Αμβρακικό κόλπο και το Ιόνιο πέλαγος. Λίγα μόλις μέτρα πιο κάτω υψώνονται επιβλητικά τα τείχη της Αρχαίας πόλης.Παράλληλα εκκίνηασε η οικοδόμηση των πρώτων οικιών στον ιδιωτικό χώρο του άστεως που παρέμενε ελεύθερος για κατοίκηση.
Η πόλη για την οικονομική της εξέλιξη στηρίχθηκε στην αλιεία, τη γεωργία και την κτηνοτροφία Κοσμήθηκε με επιβλητικά κτίρια από τα λάφυρα της λείας (της νίκης του Οκταβιανού), αλλά και από δωρεές του Ηρώδη Α΄ της Ιουδαίας που συνέβαλε στην κατασκευή πολλών κτιρίων, εκφράζοντας έτσι τη φιλία και την εκτίμηση και το σεβασμό του προς τον Οκταβιανό. Επίσης, η ίδρυσή της εντάσσεται στην προσπάθεια εκρωμαϊσμού της Ελλάδας με ανοικοδόμηση παλιών και με την ίδρυση νέων πόλεων, αλλά και στην τόνωση της περιοχής, η οποία αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες διαχρονικά.
O αρχαιολογικός χώρος είναι αχανής, πρόκειται ίσως για τη μεγαλύτερη αρχαία πόλη στην Ελλάδα [Γκούβας ] , ενώ δεν είναι επισκέψιμοι όλοι οι χώροι, στο σύνολό τους. Τα τείχη της πόλης, το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, το Νυμφαίο, το μνημείο του Αυγούστου, το Ρωμαϊκό Ωδείο, η Έπαυλη του Μάνιου Αντωνίνου (Εικ. 3,4), με τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά, αλλά και όσα ευρήματα φιλοξενούνται στο σύγχρονο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νικόπολης, συνθέτουν τη μακραίωνη ιστορία της μοναδικής και σπουδαίας αυτής πόλης που ίδρυσε η τότε αυτοκράτειρα Ρώμη στον ελλαδικό χώρο.
Η Αρχαία Νικόπολη στο σύνολό της αποτελεί σπουδαίο μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς για το οποίο τα τελευταία έτη πραγματοποιούνται συντονισμένες προσπάθειες για την ένταξη της στον κατάλογο της Unesco.
4. Επιστημονική έρευνα, ανασκαφική δραστηριότητα και σημαντικά ευρήματα
Η επιστημονική διερεύνηση της Νικόπολης εκκίνησε το 1913, λίγο μετά την ενσωμάτωση της Ηπείρου στο ελληνικό κράτος. Ο αρχαιολόγος που πρώτος μελέτησε επιτόπου τη Νικόπολη αμέσως μετά την ενσωμάτωση της περιοχής στο ελληνικό κράτος, ο τότε Έφορος Αρχαιοτήτων Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, εκπρόσωπος της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Ο Φιλαδελφεύς από το 1913 έως και το 1926 εντόπισε τις νεκροπόλεις της Νικόπολης, το Μνημείο του Αυγούστου, τη δυτική πύλη του ρωμαϊκού τείχους και το λεγόμενο Επισκοπείο (Βασιλόσπιτο), αποκάλυψε τη βασιλική Α του επισκόπου Δουμετίου με τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά και μελέτησε τα μεσαιωνικά μνημεία της Πρέβεζας. Τα αποτελέσματα αυτών των ανασκαφών δυστυχώς, δεν έτυχαν δημοσίευσης , ενώ τα ευρήματα που φυλάσσονταν στο τζαμί της Πρέβεζας καταστράφηκαν μετά το βομβαρδισμό του στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το 1925 συνέχισαν την έρευνα ο Έφορος Αρχαιοτήτων Γ. Μηλιάδης (ιερό του Απόλλωνα) και ο Αν. Ορλάνδος (παλαιοχριστιανικές βασιλικές). Ειδικότερα, από το 1926 έως το 1938 τις ανασκαφές εξακολούθησαν ο Γεώργιος Σωτηρίου και ο Αναστάσιος Ορλάνδος, αποκαλύπτοντας τη βασιλική Β του επισκόπου Αλκίσωνος –μητροπολιτικό ναό της Νικόπολης– και τη βασιλική Γ.
Το 1940 ο Έφορος Αρχαιοτήτων Ι. Παπαδημητρίου εκκίνησε φιλόδοξο σχέδιο ανασκαφών για την ταύτιση των μνημείων, τα οποία αναφέρει ο Στράβωνας. Η έρευνα αυτή διακόπηκε από την έναρξη του πολέμου. Από τότε η ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων συνεχίζει μικρές ανασκαφικές έρευνες και αναστηλώσεις – συντηρήσεις μνημείων. Ο Ορλάνδος επέστρεψε μεταπολεμικά στη Νικόπολη, ερευνώντας την εκτός των τειχών βασιλική Δ και μεριμνώντας για τη συντήρηση των ψηφιδωτών [Κόνσολα]. Από τότε η ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων συνεχίζει μικρότερης έκτασης ανασκαφικές έρευνες και αναστηλώσεις – συντηρήσεις μνημείων.
Η ανασκαφική δραστηριότητα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα εστιάστηκε σχεδόν αποκλειστικά στα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Νικόπολης και συντέλεσε καθοριστικά στην αποκάλυψη σημαντικού τμήματος του χριστιανικού παρελθόντος της.Από το 1960 τις έρευνες στη Νικόπολη συνέχισε η Αρχαιολογική Υπηρεσία στη Νικόπολη. Τότε ο επιμελητής αρχαιοτήτων Σωτήριος Δάκαρης ερεύνησε το Ωδείο, το οποίο το 1961 αποδόθηκε στο κοινό, ενώ η Ιουλία Βοκοτοπούλου, διάδοχος του πρώτου, πραγματοποίησε σωστικές ανασκαφές στις ρωμαϊκές νεκροπόλεις, στα νυμφαία, στη δυτική πύλη του ρωμαϊκού τείχους και στην έπαυλη του Μάνιου Αντωνίνου από το 1967 έως το 1974. Εκείνη την περίοδο πραγματοποιήθηκαν κυρίως στερεώσεις στα χριστιανικά μνημεία και συντήρηση στα ψηφιδωτά δάπεδα των βασιλικών, ενώ οι σωστικές ανασκαφές συνεχίστηκαν και την επόμενη δεκαετία, στο πλαίσιο εκτέλεσης ιδιωτικών και δημόσιων έργων.
Το 1960 εντός του αρχαιολογικού χώρου και πλησίον της βασιλικής Α άρχισε να κατασκευάζεται, με μέριμνα του επιμελητή αρχαιοτήτων Σωτηρίου Δάκαρη, το Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, την έκθεση του οποίου επιμελήθηκε η αρχαιολόγος Ιουλία Βοκοτοπούλου, το 1972, οπότε και η έκθεση άνοιξε τις πύλες της για το κοινό με αποτέλεσμα η Νικόπολη να καταστεί γνωστή ως πολύ σημαντικός αρχαιολογικός τόπος. Την τελευταία δεκαετία, χάρις στις προσπάθειες του Καθηγητή Δρος Κων. Ζάχου, πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανάδειξης στην Νικόπολη και κατέστησαν επισκέψιμα σημαντικά μνημεία.
5. Η Επιστημονική Επιτροπή Νικόπολης, η εμπλοκή, το έργο και η δραστηριοποίησή της
Το 1984 διοργανώθηκε το Α’ Διεθνές Συμπόσιο για τη Νικόπολη και τρία έτη αργότερα, το 1987, υλοποιήθηκε η πρόταση του Συμποσίου για την ίδρυση Επιτροπής Νικόπολης, η οποία και εργάστηκε επιμελώς για τον καθορισμό ζωνών προστασίας της περιοχής. Η κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου πραγματοποιήθηκε το 1991, με πρόκληση αντιδράσεων από πλευράς κατοίκων της περιοχής και οδηγώντας την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων στην ανάπτυξη του προγράμματος «Κλεοπάτρα», με το οποίο τεκμηριώθηκε η ύπαρξη αρχαιοτήτων στον κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο. Παράλληλα, εκκίνησε η ένταξη των ρωμαϊκών και των χριστιανικών μνημείων της Νικόπολης σε συγχρηματοδοτούμενα, από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, προγράμματα, προς διάσωση, ορθή διαχείριση και προβολή τους.
Αξιοσημείωτη ώθηση στην υλοποίηση των έργων σημειώθηκε από το 1999, με τη σύσταση της Επιστημονικής Επιτροπής Νικόπολης και την υπαγωγή της στο Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων. Η Επιτροπή υλοποίησε εκτεταμένα έργα έρευνας και ανάδειξης σε ρωμαϊκά μνημεία, όπως στο Μνημείο Αυγούστου, στην έπαυλη του Μάνιου Αντωνίνου και στο ρωμαϊκό τείχος –στη βορειοδυτική και τη νοτιοανατολική πύλη– καθώς και στις αντίστοιχες νεκροπόλεις. Παράλληλα, έδρασε και για μνημεία της χριστιανικής Νικόπολης, στο τείχος, όπου αποκαταστάθηκαν οι δύο κύριες πύλες, στη βασιλική Α, όπου συντηρήθηκαν και στεγάστηκαν τα ψηφιδωτά δάπεδα, στη βασιλική Β και στη βασιλική Δ. Τα τελευταία έτη, το έργο της Επιτροπής έχει εστιαστεί σε τρία δημόσια οικοδομήματα της ρωμαϊκής Νικόπολης, στο Ωδείο, του οποίου αναδεικνύεται η συνολική εικόνα, στο Επισκοπείο, που αποκαλύπτεται και αποκαθίσταται ταυτόχρονα με τους μνημειώδεις δρόμους που το περιβάλλουν, και στο Θέατρο, όπου οι εργασίες αποκατάστασης και η διαμόρφωση περιμετρικής πορείας θα διευκολύνουν την αναγνωσιμότητα και την προσβασιμότητα του μνημείου σε ειδικούς και κοινό.
Το 2009 η Επιτροπή βραβεύτηκε από την πανευρωπαϊκή, μη κυβερνητική οργάνωση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, Europa Nostra.
Ταυτόχρονα με την ένταξη των Έργων της Νικόπολης στα ευρωπαϊκά προγράμματα, οικοδομήθηκε το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο χωροθετείται μεταξύ της αρχαίας Νικόπολης και της σύγχρονης Πρέβεζας. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων εκκίνησε την προπαρασκευή της έκθεσης, η οποία ολοκληρώθηκε το 2009 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας-Άρτας, που είχε στο μεταξύ ιδρυθεί.
6. Η διαδικασία ένταξης στον κατάλογο της UNESCO
Η διαδικασία ένταξης στον κατάλογο της UNESCO προχωρεί με σταθερά και συστηματικά βήματα. Η πρόταση που υπέβαλε το 2002 ο τοπικός όμιλος UNESCO σε συνεργασία με την Ελληνική Εθνική Επιτροπή UNESCO για την ένταξη του αρχαιολογικού χώρου της Νικόπολης στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς έχει συναντήσει δυσκολίες. Ο τίτλος «Μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO» απονέμεται σε μνημεία, κτίσματα, ή τοποθεσίες, τα οποία διακρίνονται παγκοσμίως για την ιστορική, πολιτιστική ή και περιβαλλοντική σημασία τους. Η Νικόπολη υπερπληροί τους ανωτέρω όρους. Η περιοχή διαθέτει αρχαιολογικό πλούτο παγκόσμιας εμβέλειας και μεγάλης ποικιλίας, χρονικά και μορφολογικά (ρωμαϊκά μνημεία, σημαντικά παλαιοχριστιανικά μνημεία, όπως είναι η Βασιλική του Αλκύσωνος, Επισκόπου Νικοπόλεως και τοπικού Άγιου της περιοχής, η Βασιλική Δουμετίου με τα περίφημα ψηφιδωτά κ.ά.) που πρέπει να αξιοποιηθεί κατάλληλα με όλα τα οφέλη που θα επιφέρει στην ευρύτερη περιοχή.
Πρόταση του ομίλου της UNESCO στο νομό Πρέβεζας είναι η δημιουργία άξονα αρχαιολογικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος που θα περιλαμβάνει το λιθάρι (με αξιοποίησή του) όπου κατά την παράδοση δίδαξε ο Απόστολος Παύλος , την αρχαία Νικόπολη με τις Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές και τους παλαιούς Ναούς της πόλης, με σκοπό η περιοχή να αποτελέσει τόπο θρησκευτικού, πολιτιστικού, ιστορικού, φυσιολατρικού, εκπαιδευτικού, αλλά και συνεδριακού τουρισμού.
Ο ιδιαίτερος φυσικός πλούτος της περιοχής σε συνδυασμό με σπουδαίο πολιτιστικό πλούτο μπορούν να αξιοποιηθούν κατάλληλα, ώστε παράλληλα με τις φυσικές καλλονές, τις καθαρές παραλίες, τις προσεγμένες και σύγχρονες ξενοδοχειακές υποδομές που δεν θα υπερκερνούν τη φέρουσα ικανότητα, τον μη υψηλό τουριστικό φόρτο, να εξυπηρετούν υψηλές τουριστικές απαιτήσεις.
Από τη σημερινή υποδομή της Νικόπολης και για εφικτή την επισκεψιμότητά της, λείπει οργανωμένος πεζόδρομος και σήμανση, ενώ δεν υπάρχει φροντίδα για τη βλάστηση. Ορισμένοι χώροι είναι κλειδωμένοι και μη επισκέψιμοι (Ωδείον και Μνημείο Αυγούστου) ή δυσχερώς επισκέψιμοι λόγω βλάστησης (Νυμφαίον). Πέραν αυτού, λόγω της τεράστιας έκτασης , απαιτείται τροχοφόρο για τη μετακίνηση. Ο αρχαιολογικός χώρος της Νικόπολης διασχίζεται παράτυπα και παράνομα από την επαρχιακή οδό Πρέβεζας – Άρτας [http://souli.eu/nikopolis] ενώ έχει ανακοινωθεί η μεταφορά του όταν εκκινήσουν αρχίσουν τα έργα κατασκευής του «αρχαιολογικού πάρκου Νικόπολης».
Η αποκατάσταση της πολιτιστικής ταυτότητας διαδραματίζει μείζονα ρόλο στην ανάπτυξη ενός τόπου, γι’ αυτό το λόγο η ένταξη ενός μνημείου στον κατάλογο της UNESCO, ιδέα και προσπάθεια που έχει αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία, συμβάλλει στην αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και την προβολή του τόπου.
Η προώθηση του τουρισμού, με ιδιαίτερη αναγνωρισιμότητα της περιοχής, η προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, με συντήρηση και ανάδειξη των μνημείων, όπως και εξασφάλιση υποδομών για τους επισκέπτες αποτελούν εγγύηση για ισόρροπη τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη με μακροχρόνια προοπτική.
Η Ελλάδα έχει συνυπογράψει από το 1981 τη «Σύμβαση της UNESCO για την προστασία των μνημείων και χώρων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς».Με τεράστιο πλούτο μνημείων και χώρων μεγάλου εύρους διαχρονικής ποικιλίας και ιστορικής σημασίας, ανήκει στις χώρες που δικαιωματικά αξιώνουν να κοσμούν τον κατάλογο αυτό, με αντιπροσωπευτικά πολιτιστικά παραδείγματα αρχιτεκτονικής και τέχνης. Το πρώτο χρονολογικά μνημείο που εντάχθηκε στον κατάλογο ήταν ο Ναός του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες (1986) και το πιο πρόσφατο ο Αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων (2017), συνολικά 18 έως σήμερα . Ευχή μας η αρχαία Νικόπολη να καταστεί το επόμενο μνημείο της Unesco στην Ελλάδα!
7.Περιφερειακή ανάπτυξη της περιοχής
Η Πρέβεζα αλλά και η ευρύτερη περιοχή, πέραν του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, προσφέρει δυνατότητες πολλών δραστηριοτήτων, όπως θαλάσσια αθλήματα (καταδύσεις, θαλάσσιο σκι, ψάρεμα, wind surfing) και άλλα (hiking, rafting, ποδήλατο βουνού, αλεξίπτωτο πλαγιάς, ιππασία, κ.ά.). Ειδικά για τους λάτρεις της παρακολούθησης πτηνών (bird watching), πλησίον της Νικόπολης ευρίσκονται τα παρατηρητήρια του Αμβρακικού, καθώς ο κόλπος είναι καταφύγιο των πτηνών, ο αργυροπελεκάνος, ο πιο μεγαλόσωμος του είδους του στον πλανήτη, με άνοιγμα φτερών που προσεγγίζει τα 3,2 μ. [WWF, αργυροπελεκάνος].
Το έτος 2001 ομάδα ειδικών αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων, μελέτησε σχέδιο αναστήλωσής του Ρωμαϊκού Ωδείου της Νικόπολης με ένταξη των δαπανών στο Γ Κοινοτικό πλαίσιο στήριξης. Στο Ρωμαϊκό Ωδείο Νικόπολης, με χωρητικότητά 700-1000 ατόμων, έχουν δώσει μεταξύ άλλων παραστάσεις, ο μουσικός Ρός Ντέϊλυ (1992), ο κλαρινίστας Βασίλης Σούκας (1992) και ο πιανίστας Δημήτρης Σγούρος (1996) και πολλές χορωδίες από διάφορα μέρη του κόσμου. Το έτος 2005, ο Δήμος και άλλοι φορείς ζήτησαν την επαναλειτουργία του Ωδείου, και ο αρμόδιος Αρχαιολόγος κ. Κωνσταντίνος Ζάχος ΄-με μικρή επιφύλαξη- θετικά. Επομένως η επανάχρηση αριθμού μνημείων στη Νικόπολη για συγκεκριμένες, κυρίως ήπιες πολιτιστικές λειτουργίες, είναι γενικά θεμιτή και για λόγους τουρισμού και ανάπτυξης.
Στην περιοχή πολύ σημαντική είναι η εξωτική παραλία Μονολίθι, στα δυτικά του Νομού Πρέβεζας , ανοιχτό τόξο κυκλικού τομέως που βλέπει νοτιοδυτικά με κλίση περίπου 10-20 μοίρες και με μήκος περίπου 25 χ.λμ. αποτελεί τη μεγαλύτερη παραλία αμμουδιάς στην Ευρωπαϊκή Ένωση [Πάσχος, 2002, Γκούβας, 2008]. Πλησίον αυτού ευρίσκεται το αισθητικό δάσος Μονολιθίου που έχει μήκος περίπου 8χλμ. και πλάτος 200μ., που ορίζεται από την ακτογραμμή και την Εθνική Οδό Πρέβεζας- Ηγουμενίτσας. Η ζώνη αυτή είναι Αρχαιολογική Ζώνη Α΄ και επί της αυτής ουδεμία οικοδομική δραστηριότητα επιτρέπεται λόγω της Αρχαίας Νικόπολης.
Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής δυτικά του Νομού Πρέβεζας είναι 70 χλμ. και αποτελεί παρθένα αναπτυσσόμενη τουριστική ζώνη.Συμφωνίες έχουν πραγματοποιηθεί με εκπροσώπους και επαγγελματίες του τουριστικού τομέα (γραφεία γενικού, ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού, εταιρείες κρουαζιέρας κ.λπ.), οι οποίοι γνωρίζουν άμεσα την καθημερινότητα του τουρισμού στην Ήπειρο και διαθέτουν πολύτιμη βιωματική εμπειρία στα ιδιαίτερα γνωρίσματα, τις ιδιότητες, τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες του τοπικού τουριστικού προϊόντος, καθώς και τη συμπεριφορά και τις προτιμήσεις των πελατών.
Με την επαρκή κινητοποίηση και του ιδιωτικού τομέα, η περιοχή θα μπορούσε να υιοθετηθεί όχι μόνο από τους δημόσιους φορείς, αλλά να απολαμβάνει ευρύτερης στήριξης από την τοπική οικονομική κοινότητα και την κοινωνία, και προπαντός από τους ιδιωτικούς φορείς που μπορεί να αναμένουν πρόσθετα έσοδα από την επιτυχή ανάπτυξή της.
Απαιτείται η ανάπτυξη και η στήριξη τοπικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και συνεργασιών µέσω του νέου Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος («ΠΕΠ») της Ηπείρου 2014-2020. Όπως αναφέρεται και στο ΠΕΠ της Ηπείρου, οι αναπτυξιακές ανάγκες της περιοχής συνδέονται ,μεταξύ άλλων, µε την άμβλυνση των δομικών ζητημάτων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η στρατηγική τουρισμού του νέου ΠΕΠ Ηπείρου, αιτείται «ανάπτυξη επιχειρηματικότητας σε νέες μορφές τουρισμού, ποιοτική και περιβαλλοντική αναβάθμιση των υποδομών, τήρηση συστημάτων διαχείρισης και εξασφάλισης ποιότητας, ανάπτυξη συνεργειών µε τον αγροδιατροφικό, βιοτεχνικό και πολιτιστικό τομέα, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στη διαχείριση και προβολή των επιχειρήσεων».
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[6] Η Αμβρακία η οποία κατά την αρχαιότητα υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές πόλεις της Ελλάδας, είχε δομηθεί παρά τον ποταμό Άραχθο, στην ίδια θέση με τη σημερινή Άρτα. Ήταν η σπουδαιότερη αποικία των Κορινθίων στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας. Αρχαίοι συγγραφείς ανέφεραν την περιοχή της Αμβρακίας ως Δρυοπίδα. Το τοπωνύμιο Αμβρακία οφείλεται σύμφωνα με τη μυθολογία στον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού ή στην Αμβρακία, θυγατέρα του Μελανέα, βασιλιά των Δρυόπων ή του Αυγείου της Ήλιδας ή του Φόρβαντα, γιου του Ήλιου. Ανάμεσα στους Αθαμάνες των Τζουμέρκων και των Κασσωπαίων της Πρέβεζας, διαβίωναν ανάμικτα Αθαμάνες, Κασσωπαίοι, Μολοσσοί και άποικοι, στο τρίγωνο μεταξύ Λούρου, Αράχθου και Αμβρακικού κόλπου. Στο 625 π.Χ. οι Κορίνθιοι με αρχηγό τους τον Γόργο, γιο του Κυψέλου, του τυράννου της Κορίνθου, ίδρυσαν αποικία στις όχθες του ποταμού Άραχθου αφού απομάκρυναν τους εγχώριους Δρύοπες και τείχισαν την Αμβρακία. Η πόλη αριθμούσε γύρω στους 100.000 κατοίκους και γνώρισε μεγάλη ακμή από την ίδρυση της μέχρι τον 2ο αι. π.Χ. Η Αμβρακία ως κορινθιακή αποικία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση και ναυτική ισχύ όπως προκύπτει από τα αρχαία κείμενα και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Διέθετε ένα από τα καλύτερα πολεοδομικά συστήματα της αρχαιότητας [Υπουργείο Πολιτισμού, Αμβρακία, http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=7003].
[12] Το Βουχέτιο υπήρξε το επίνειο στον Αμβρακικό κόλπο του αποικιακού κράτους των Ηλείων, με πρωτεύουσα την Πανδοσία στην πεδιάδα του Αχέροντα. Στο α΄ μισό του 4ου αι. π.Χ. ο οικισμός σημείωσε επέκταση. Το 343/2 π.Χ., όταν το αποικιακό κράτος των Ηλείων καταλύθηκε και οι αποικίες παραχωρήθηκαν στους Ηπειρώτες, ο οικισμός σημείωσε τη μεγαλύτερη ακμή του. Σε αυτή την περίοδο αναφέρεται ο χαρακτηρισμός του Βουχέτιου ως πολιχνίου. Ο οικισμός αποτελεί μία από τις 70 Ηπειρωτικές πόλεις που κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι. Η ίδρυση και ο συνοικισμός της Νικόπολης οδήγησαν σε μαρασμό τον οικισμό που σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε. Πιθανόν περί τον 9ο αι., σαφώς όμως στο 13ο ή 14ο αι. μ.Χ., επαναβίωσε μία μικρή πολιτεία και τα ερειπωμένα τείχη της επισκευάσθηκαν και ενισχύθηκαν. Η οχυρωμένη θέση αυτής της περιόδου αναφέρεται ως Κάστρο των Ρωγών. Στην περιοχή δεν έχουν πραγματοποιηθεί ανασκαφές. Από τα μέσα Νοεμβρίου μέχρι και το τέλος Δεκεμβρίου του 1978 πραγματοποιήθηκαν εργασίες στερέωσης σε διάφορα τμήματα του τείχους της αρχαίας ακρόπολης. Το 1979 υλοποιήθηκαν στερεωτικές εργασίες σε τμήματα του τείχους της αρχαίας ακρόπολης (Βουχέτιο), επί του οποίου έχει οικοδομηθεί το βυζαντινό κάστρο, γνωστό ως Κάστρο των Ρωγών. Το 1980 πραγματοποιήθηκαν στερεωτικές εργασίες στη βόρεια και στη βορειοδυτική πλευρά της ακρόπολης [Υπουργείο Πολιτισμού,http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=7021].
Βιβλιογραφία
Γκούβας Χαράλαμπος (2009), «Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας», έκδοση Μουσείου Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας .
Dakaris Sotirios, P. Cabanes, J. Andreou (1965), «Excavations in ancient Ambracia», The Journal of Archaeology.
Ελεύθερος Τύπος (2011), «Προχωρά το Αρχαιολογικό πάρκο Νικόπολης», 12-11-2011
Θερμού Μαρία (2009), «Ο δρόμος με τις Νηρηϊδες», Το Βήμα, Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009, https://culturenow.wordpress.com/2009/11/01/%CE%BF-%CE%B4%CF%81%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B9%CF%82-
Κόνσολα Ντόρα (2006),Πολιτιστική ανάπτυξη και Πολιτική, Παπαζήσης.
Kύρκου Θάλεια (2011), Η έπαυλη του Μάνιου Αντωνίνου στη Νικόπολη https://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/115-71.pdf
Σούλι –Νικόπολις http://souli.eu/nikopolis
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (2012α), Βουχέτιο – Κάστρο Ρωγών στη Νέα Κερασούντα, http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=7021
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (2012β), Νικόπολη στη Πρέβεζα http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2575
Αρχαία κείμενα-πηγές (χρονολογικά)
Στράβωνας («Γεωγραφικά») (64 π.Χ. -23 μ.Χ.)
Τάκιτος («Annales») (1ος-2ος μ.Χ. αι.)
Αρριανός (2ος μ.Χ. αι.)
Παυσανίας (2ος μ.Χ. αι.)