του Λάμπρου Κίσσα, Πολεοδόμου-Χωροτάκτη Μηχ.,Msc./123kissas@gmail.com
H πολεοδομική αρρυθμία, μετά τις 1268/19, 56/2017 & 57/2017 Αποφάσεων του ΣτΕ, οι οποίες εδράζονται στα κριθέντα με την απόφαση 3661/2005 της Ολομέλειας του Δικαστηρίου, συνεχίζεται και μετατρέπεται σε πολεοδομική ομηρία! Και αυτό γιατί, το σύνολο σχεδόν των οικισμών της χώρας, έχει Αποφάσεις (πρώην) Νομαρχών για την Οριοθέτησης των Οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, οι οποίες είναι έωλες, σύμφωνα με το σκεπτικό των παραπάνω Αποφάσεων του ΣτΕ (αφού μπορούν να προσβληθούν και να ακυρωθούν).
Μέτα από παρέλευση ενός και πλέον χρόνου, από την ψήφιση του Ν.4759/2020, δυστυχώς δεν έχουν εγκριθεί όλες οι αναγκαίες νομοθετικές πράξεις για την εφαρμογή και υλοποίηση των προγραμμάτων του άρθρου 14 του Ν.4759/20. Όσον αφορά δε, το φλέγον θέμα των διαδικασιών Οριοθέτησης Οικισμών, δεν υπάρχει καμία σχετική πληροφόρηση.
Και αυτό ακριβώς είναι το χειρότερο! Δηλαδή, το γεγονός πως οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό, ψάχνουμε μεταξύ μας να βρούμε κάποια σχετική πληροφόρηση.
Υπάρχει κάποιο σχέδιο, κάποιο περίγραμμα που θα κινηθούν οι προδιαγραφές για την οριοθέτηση των οικισμών και πάνω σε ποια βάση;
Έχουν ανακοινωθεί εδώ και μήνες, συγκεκριμένα ποσά, για οριοθετήσεις συγκεκριμένων περιοχών (π.χ. 300.00€ για οριοθετήσεις οικισμών στο Πήλιο) και αυτό δείχνει πως υπάρχει η βούληση, κάτι κινείται, κλπ. Πάνω σε ποιες προδιαγραφές θα κινηθούν οι οριοθετήσεις;
Οι χρόνοι διαβούλευσης των σχεδίων συνεχώς μειώνονται, είτε αφορούν γενικότερα τον Σχεδιασμό, είτε πιο ειδικά σχέδια, περισσότερο ¨εντοπισμένα¨, π.χ. την δημιουργία του «Κυβερνητικού Πάρκου», με την ονομασία «Ανδρέας Λεντάκης», στον χώρο που λειτουργεί το εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ, στον Υμηττό.
Δυστυχώς, το μοντέλο της δημόσιας πολιτικής & διοίκησης είναι αυτό που εκφράζεται ως ¨κυβερνητικό¨. Και ας διατείνονται όλοι οι κυβερνώντες πως αυτό που έφεραν είναι μια νέα ¨διακυβέρνηση¨. Η κοινωνία των πολιτών, ακολουθεί τις αποφάσεις που λαμβάνονται στο πολιτικό ή διοικητικό κέντρο, χωρίς να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία πολιτικής. Δηλαδή, το κεντρικό στοιχείο της διαδικασίας της “κυβέρνησης” είναι πως οι ρυθμίσεις και οι λειτουργίες που τίθενται στο επίκεντρο των σχέσεων κράτους-κοινωνίας, αυτές που καθοδηγούν και ολοκληρώνουν το σύστημα, εισάγουν τις αναγκαίες προσαρμογές και ασκώντας επιρροή στις συμπεριφορές διαφόρων κοινωνικών ομάδων επιτυγχάνουν συγκεκριμένους στόχους, που εκφράζουν την κυβερνητική πολιτική ιδεολογία.
Οι κρατούντες, δεν ασκούν πολιτική, η οποία επιχειρεί να δομήσει νέες μορφές συνεργασιών και κοινωνικής δραστηριότητας εστιάζοντας σε ένα πλαίσιο που θα περιλαμβάνει, σύνολα θεσμών και δρώντων, προερχόμενων τόσο από την κυβέρνηση όσο και έξω από αυτήν. Δεν ασκούν ¨διακυβέρνηση¨ (όπως του αρέσει να αυτοαποκαλούν την πολιτική τους), και συνήθως φέρνουν νομοθετικά σχέδια, σε ανύποπτο χρόνο και με ασφυκτικούς χρόνους διαβούλευσης.
Και για να επανέλθουμε στο θέμα, ο τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, θα εδράζεται στα αναγραφόμενα του Π. Δ/τος της 3.5.1985 (Δ`/181/1985) ή όχι και σε πιο βαθμό.
Θα έχει κατηγοριοποίηση των οικισμών, ανάλογα με την θέση τους (περιαστικοί, παραθαλάσσιοι, κλπ), το ενδιαφέρον τους (αξιόλογοι, αδιάφοροι, κλπ), την πληθυσμιακή δυναμική τους (π.χ. δυναμικοί, στάσιμοι, κλπ), τον τρόπο δόμησής τους (π.χ. συνεκτικός, κλπ) ή τον πληθυσμό τους; Η απογραφή της ΕΣΥΕ, η οποία είναι σε εξέλιξη και τα προσωρινά αποτελέσματα αυτής, θα παίξουν κάποιο ρόλο στον καθορισμό των οικισμών; Θα υπάρχουν τεχνικά / αρχιτεκτονικά δελτία αποτυπώσεων;
Εάν θα υπάρξει κατηγοριοποίηση ποιος θα αποφασίσει γι`αυτήν και σε ποια φάση του σχεδιασμού;
Οι διαδικασίες διαβούλευσης (δημοσιοποίηση, τυχόν ενστάσεις, κλπ) και χρόνος αυτών, θα λάβουν υπόψην τις ειδικές συνθήκες και περιορισμούς (λ.χ. μετακινήσεις) που διαμορφώνει ο Covid-19;
Γενικότερα, εκτός των αναγραφομένων στο άρθρο 4 του Π.Δ/τος του `85, ο τρόπος καθορισμού των ορίων των οικισμών, θα λάβει υπόψη νέα δεδομένα, όπως σχετική νομολογία από αποφάσεις του ΣτΕ για τα ρέματα που διέρχονται οικισμούς ή την ύπαρξη μελετών γεωλογικής καταλληλότητας;
Η πληθώρα της νομολογίας για τις Δασικές Εκτάσεις, τον Αιγιαλό & την Παραλία, τις γραμμές δόμησης, κλπ, σε ποιον βαθμό θα επηρεάσει τις οριοθετήσεις οικισμών (σε σχέση με ότι γνωρίζαμε);
Ειδικότερα, και πιο κοντά στον πυρήνα του πολεοδομικού σχεδιασμού, το να βρεθούν στοιχεία μέσα από σχέδια, αεροφωτογραφίες, κλπ, που να αποτυπώνουν τα όρια του οικισμού κρίσιμες ημερομηνίες (π.χ. 1981), είναι το εύκολο κομμάτι. Το δύσκολο είναι οι αποτυπώσεις των ¨συνεκτικών περιοχών¨ των οικισμών ή των κοινόχρηστων χώρων. `Η, το γεγονός πως οι κοινόχρηστοι χώροι των οικισμών δεν αποτυπώνονται απαραίτητα με μια τοπογράφηση πεδίου. Πολλοί κοινόχρηστοι χώροι, εμφανίζονται στα οικεία Υποθηκοφυλακεία (ή Κτηματολογικά Γραφεία), αφού πολλοί ιδιοκτήτες παραχωρούσαν συμβολαιογραφικά λωρίδες γης, προκειμένου να οικοδομήσουν, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 6 του Π. Δ/τος της 3.5.1985, χωρίς απαραίτητα να παραχωρούν τις λωρίδες γης σε κοινή χρήση. Και βέβαια υπάρχουν οι αναγνωρισμένοι οδοί προ του `23 ή Πράξης Αναλογισμού που έχουν περαιωθεί, αλλά είναι δυσδιάκριτοι στο πεδίο.
Όλα τα παραπάνω, έχουν πολύ κρίσιμο ρόλο στην φάση της πολεοδόμησης των οικισμών (βλέπε εισφορές, κλπ), όποτε αυτή κι αν γίνει.
Άλλοι παράμετροι που έχουν βαρύνουσα σημασία (κι ευελπιστούμε πως θα ληφθούν υπόψη κατά τις διαδικασίες των οριοθετήσεων), είναι τα ειδικά διατάγματα δόμησης περιοχών, που έχουν αυξημένους περιορισμούς όπως, πχ, το Π.Δ/γμα για το Πήλιο. Ή περιορισμούς που ορίζονται από καθεστώτα ΖΟΕ, που αλλάζουν από περιοχή σε περιοχή. Έτσι, πχ, στην ΖΟΕ των οικισμών της Λίμνης Πλαστήρα (ΦΕΚ’885/Δ/98), εκτός από τους ¨κλασσικούς περιορισμούς¨ (αρχιτεκτονικούς, δόμησης, κλπ), θέτει και χρονικούς περιορισμούς για το πέρας των διαδικασιών οριοθέτησης των οικισμών!
Βεβαίως, κι οι οικισμοί μετά τις 1268/19, 56/2017 & 57/2017 Αποφάσεις του ΣτΕ, δεν έχουν όλοι την ίδια αντιμετώπιση. Οι οικισμοί που εμπίπτουν σε εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, θεωρούνται και είναι ¨Οικιστικοί Υποδοχείς¨ ή υπολογίζονται ως ¨Πολεοδομικές Ενότητες¨ και ως εκ τούτου στα πλαίσια της υλοποίησης του σχετικού ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ θα πρέπει να πολεοδομηθούν σύμφωνα με το σχετικό Π.Δ/γμα για την πολεοδόμηση οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων. Αποφεύγουν δηλαδή, την διαδικασία της οριοθέτησης, εφόσον πολεοδομηθούν, στα πλαίσια υλοποίησης του εκάστοτε εγκεκριμένου ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ.
Θα ήταν μεγάλο λάθος εάν ένας δήμος, π.χ. ο Δήμος Βόλου, δώσει χρήματα για την οριοθέτηση της Μακρινίτσας ή της Πορταριάς και δεν προχωρήσει κατευθείαν στις πολεοδομήσεις των παραπάνω οικισμών. Κι αυτό γιατί μπορεί να το κάνει, καθόσον οι παραπάνω οικισμοί θεωρούνται οικιστικοί υποδοχείς, πολεοδομικές ενότητες του ΣΧΟΟΑΠ Μακρινίτσας ή του ΓΠΣ του ΠΣ Βόλου, αντίστοιχα.
Τα χρήματα που υπάρχουν και γενικότερα οι χρηματοδοτήσεις του προγράμματος ¨Κων/νος Δοξιάδης¨, είναι ένα εξαιρετικό βήμα. Πλην όμως, ο ρόλος των ανθρώπων του Σχεδιασμού, είναι δίπλα στην Πολιτεία. Να επιδιώκει μετά μανίας, από την εκάστοτε εξουσία να γνωρίζει τις προθέσεις τις, προκειμένου να εκπληρώνεται και ο ρόλος του ΤΕΕ, ως συμβούλου του Κράτους. Δεν είναι το θέμα ποιο γραφείο θα πάρει, τις πιο πολλές δουλειές. Το κρίσιμο είναι, οι νομοθετικές πράξεις που θα καθορίσουν (εν προκειμένω) τις οριοθετήσεις των οικισμών, να μπορούν: αφενός μεν, να ¨σταθούν¨ μπροστά σε τυχόν προσφυγές, αφετέρου δε, να πιέσουν τα κοστολόγια των οριοθετήσεων, προκειμένου να γίνουν περισσότερες οριοθετήσεις οικισμών, σύμφωνα με τα οριζόμενα από την επιστήμη της Πολεοδομίας & της Χωροταξίας.
Επιτέλους, από την δημόσια ¨κυβερνητική¨ πολιτική, ας περάσουμε στην πολιτική της ¨διακυβέρνησης¨, με έργα και όχι με λόγια και αυτοπροσδιορισμούς!
Μόνο ωφέλει θα κομίσει, στην πολιτική του Σχεδιασμού, η εξωτερίκευση των σκέψεων του Υπουργείου πάνω σε κρίσιμα νομοσχέδια. Η διαβούλευση των 10 ή 20 ημερών, πρέπει να προκαλεί οργή και όχι θυμηδία πλέον.
Για το σύστημα ¨Κύριος του Έργου – Διαδικασία Ανάθεσης -Ανάδοχος του έργου-Επιβλέπων του έργου-Διαδικασία έγκρισης του έργου¨, και τους ενδοιασμούς που υπάρχουν για την πετυχημένη περαίωσή του, έχω αναφερθεί εν συντομία. Επίσης, δεν είναι της παρούσης να αναφερθώ στα νέα ΤΠΣ & ΕΠΣ της Β` Φάσης ανάθεσης, στα πλαίσια του προγράμματος πολεοδομικής ανασυγκρότησης ¨Κων/νος Δοξιάδης¨. Ειδικότερα για τα ΕΠΣ, το μέγεθος και την ομαδοποίησή τους!
Η Πολιτεία οφείλει να γνωρίζει πως, υπάρχουν πάρα πολλοί αξιόλογοι επιστήμονες που ασχολούνται με τον Σχεδιασμό. Τόσο στις ΔΙΠΕΧΩ (είτε των Αποκ/νων Διοικήσεων είτε των Περιφερειών, κλπ), όσο και στα Μελετητικά Γραφεία. Και θα πρέπει, να βοηθήσει/ενισχύσει τους πρώτους (σε προσωπικό & υλικο-τεχνικές υποδομές) και να αξιοποιήσει τους δεύτερους. Τα χρονικά πλαίσια για την εκτέλεση του προγράμματος πολεοδομικής ανασυγκρότησης ¨Κων/νος Δοξιάδης¨, είναι πολύ στενά και απαιτείται συγχρονισμός, συνέργεια και γρήγορος συμβαδισμός, όλων των εμπλεκομένων. Τόσο για την επιτυχία του προγράμματος, όσο και για την αξιοπιστία της επιστήμης της Πολεοδομίας & Χωροταξίας.
του Λάμπρου Κίσσα, Πολεοδόμου-Χωροτάκτη Μηχ.,Msc./123kissas@gmail.com