Τα χάνια, οι χώροι αυτοί από το χθες της Κύπρου που αποτελούσαν συστατικό στοιχείο της καθημερινότητας, των εμπορικών δραστηριοτήτων και της διακίνησης των κατοίκων του νησιού για αιώνες, επανήλθαν την τελευταία τριετία στην επικαιρότητα της Πάφου. Καταλύτης για την εξέλιξη αυτή ήταν το χρίσμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Θέλοντας να συνδέσει την Πάφο του 2017 με το χθες της πόλης, το ΔΣ του Οργανισμού για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, σε συνεργασία με τον Δήμο Πάφου και τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, επανέφεραν από την λήθη το σημαντικότερο χάνι της πόλης τα παλιά χρόνια, αναγάγοντας το σε σημείο αναφοράς για το χθες και το αύριο της Πάφου.
Το περί ου ο λόγος Χάνι του Ιμπραήμ, από ένα ερείπιο που έχασκε εγκαταλελειμμένο για δεκαετίες στο εμπορικό κέντρο της Πάφου, μετατράπηκε έκτοτε σε σημείο εμπορικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων αναζωογονώντας μαζί του και όλο το παραδοσιακό εμπορικό κομμάτι της πόλης.
Τρία χρόνια από τότε, ο Δήμος Πάφου ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα και την έναρξη των διαδικασιών για την «ανάσταση» του δεύτερου χανιού που είχε συνδεθεί με την πόλη για δεκαετίες: Αυτού στην οδό Φελλάχογλου.
Η προσπάθεια θα έχει και συνέχεια, αφού μπορεί οι πλείστοι να συνέδεσαν τη λέξη «χάνι» με τα δύο προαναφγερθέντα, η Πάφος όμως αριθμούσε πριν 150 χρόνια τέσσερα χάνια, που είχαν όλα βαρύνουσα σημασία στην τότε καθημερινότητα της πόλης.
Στα πλαίσια αυτά, ο Δήμος Πάφου ανακοίνωσε ότι προχωρεί στην πλήρη ανακαίνιση και επανάχρηση του Χανιού που βρίσκεται στην οδό Φελλάχογλου. Ήδη την προηγούμενη Παρασκευή προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για την εκτέλεση του έργου με προεκτίμηση δαπάνης 125 χιλιάδων ευρώ περίπου και διάρκεια εργασιών τους τρεις μήνες.
Το Χάνι της οδού Φελλάχογλου είναι ένα από τα τέσσερα Χάνια που λειτουργούσαν στην Πάφο πριν από 150 χρόνια περίπου με σκοπό την εξυπηρέτηση των ταξιδευτών που διανυκτέρευαν στην πόλη καθ’ οδόν προς τις άλλες επαρχίες.
Ο δημοτικός σύμβουλος Πάφου, Παναγιώτης Βορκάς, εκτιμά μιλώντας σήμερα στο PafosNet ότι μετά την εντυπωσιακή ανακαίνιση του Χανιού του Ιμπραήμ και τα υπόλοιπα έργα που εκτελέστηκαν στην περιοχή, το νέο έργο της ανακαίνισης και επανάχρησης και του Χανιού της οδού Φελλάχογλου θα συμβάλει ακόμη περισσότερο στην ανάδειξη και τον εξωραϊσμό του ιστορικού εμπορικού κέντρου της Πάφου, προσδίδοντας ταυτόχρονα περαιτέρω δυναμική στην εμπορική κίνηση της περιοχής.
« Την εποχή της συνύπαρξης ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, σε μια εποχή με αμιγώς αγροτική δομή για την πόλη και τους ανθρώπους της», επεσήμανε, « τα χάνια της Πάφου αποτελούσαν χώρους καθημερινών δραστηριοτήτων και κοινωνικών συναναστροφών. Δεκαετίες ολόκληρες στη συνέχεια, μετά την ταραγμένη περίοδο της τουρκανταρσίας και στη συνέχεια την τουρκική εισβολή, οι χώροι έφθιναν μέχρι που πέρασαν στη λήθη, φυτοζωώντας μόνο χάρη στην ύπαρξη τριών-τεσσάρων βιοτεχνών στους ερημωμένους πια χώρους τους».
Πλέον η νέα Πάφος, τόνισε ο κ. Βορκάς, περιβάλλει και τα σημαντικά αυτά στοιχεία της ιστορίας της στην ανάδειξη της νέας καθημερινότητας της, συνδέοντας το χθες με το σήμερα και το αύριο της.
Το χάνι, τουρκική λέξη που προήλθε από την περσική khan, που σημαίνει ομάδα ταξιδιωτών που διήνυαν μεγάλες αποστάσεις, φιλοξενούσε τους ταξιδιώτες των περασμένων αιώνων με τα ζώα και τις άμαξες τους, που διανυκτέρευαν στα κτίσματα και την εσωτερική του αυλή. Διέθεταν στο ισόγειο σταύλους για τα ζώα και υπνοδωμάτια στο ανώγειο, ενώ συνήθως υπήρχαν σε αυτά καφενείο, μαγειρείο, παντοπωλείο και εργαστήριο για το πετάλωμα των ζώων. Μετά τις αιματηρές διακοινοτικές συγκρούσεις της περιόδου 1963 – 64, άρχισε η εγκατάλειψη και η ερήμωση τους, γεγονός που συνέβαλε και αυτό σε ένα βαθμό στο μαρασμό του ιστορικού κέντρου της πόλης.
Τα χάνια της Πάφου, γνωστά μέχρι πρότινος στους πιο ηλικιωμένους από τους ανθρώπους της πόλης, ήρθαν στο προσκήνιο και έγιναν «κτήμα» όλων, χάρη στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Το Χάνι του Ιμπραήμ, επιλέγηκε εξ αρχής από τους επιτελείς του Οργανισμού να αποτελέσει το εμβληματικό έργο της νέας Πάφου, το έργο που θα συμβόλιζε την αναγέννηση της πόλης μέσω των έργων ανάπλασης που βρίσκονταν τότε σε εξέλιξη, αλλά και τον διαπολιτισμικό χαρακτήρα που ανέκαθεν χαρακτήριζε την Πάφο.
Μέσα σε αυτό το ευνοικό πλαίσιο, το Χάνι του Ιμπραήμ, στην καρδιά του «παζαριού» του παλιού Κτήματος, άρχισε να αναγεννάται από τις στάχτες του. Και υποδέχθηκε ως έργο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης τους επισκέπτες της Πάφου το 2017 όντας πλέον ένα έργο-ορόσημο που κέρδισε τα διεθνή εύσημα. Το συμπλεγματικό τεράστιο κτίριο, μπορεί πλέον να φιλοξενεί, όχι τους ταξιδιώτες του 19ου και των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, αλλά τους δημότες Πάφου και ξένους επισκέπτες που μπορούν να απολαμβάνουν πολιτιστικές δράσεις στους χώρους του, υπηρεσίες στα κέντρα αναψυχής και παραδοσιακά προιόντα στα εργαστήρια παρασκευής προιόντων που δραστηριοποιούνται ήδη εκεί.
Δεκαετίες ολόκληρες, το Χάνι του Ιμπραήμ ξεχάστηκε κυριολεκτικά ακόμη και από τους αρμόδιους της πόλης. Ώσπου, η επανάσταση που προκάλεσε σε πολλά επίπεδα στην Πάφο η ανάληψη του χρίσματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για την «ανάσταση» του χώρου.
Ο υπεύθυνος των υποδομών του «Πάφος 2017» κατά την λειτουργία της πόλης ως ΠΠΕ, αρχιτέκτονας Γιάννης Κουτσόλαμπρος, δηλώνει στο PafosNet ότι όταν η Πάφος διεκδίκησε το ρόλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το Χάνι του Ιμπραήμ μπήκε στις προτεραιότητες του Δήμου για αναπαλαίωση και αξιοποίηση με συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Η αποκατάσταση του κτιρίου που καλύπτει μια επιφάνεια 2.500 τ.μ. τελικά επιτεύχθηκε, έστω και με λίγη καθυστέρηση, σε ό,τι αφορά στην ολοκλήρωση των εργασιών και την παράδοση του χώρου στον πολιτισμό και την κοινωνία της Κύπρου και ειδικότερα της Πάφου.
« Τη μελέτη και τα σχέδια, μετά από Διαγωνισμό, ανέλαβε, αφού πήρε και το πρώτο βραβείο ομάδα αρχιτεκτόνων αποτελούμενη από τους Δημήτρη Λουκαΐδη, Μαρία Φιλίππου, Νέαρχο Θεοδούλου, Χρυσαφένη Θεοδούλου, Σοφία Μπαγιαρτάκη και Μαρία Προκοπίου», είπε. « Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Άλλωστε ο Δήμος Πάφου με την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών εργασιών απέστειλε το Έργο «Αποκατάσταση και Επανάχρηση του Χώρου του Χανιού του Ιμπραήμ» για βράβευση από την Europa Nostra Awards 2018.
Σκοπός της μελέτης, ήταν η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας στο χώρο όπου θα ζωντανεύουν οι μνήμες του παρελθόντος και θα επαναπροσδιορίζει το χαρακτήρα του Χανιού και του ιστορικού κέντρου της πόλης και παράλληλα η επίτευξη της επιχειρηματικής αειφορίας και γενικότερα η βελτίωση ποιότητας ζωής του κόσμου της Πάφου.
Στο σύνολό του ο χώρος που καλύπτει το Χάνι έχει χωριστεί σε τρεις λειτουργικές ενότητες, οι οποίες χαρακτηρίζονται «γειτονιές», όπου εκτυλίσσονται εικόνες που έχουν να κάνουν με την εργασία, την παραγωγή και την προβολή κυρίως πολιτιστικών δραστηριοτήτων αλλά και τομείς αναψυχής».
Η αρχιτεκτονική προσέγγιση, όπως επισημαίνεται και στη μελέτη των αρχιτεκτόνων, αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει ένα σταθμό αναφοράς, της σύγχρονης αντίληψης του πολιτισμού.
«Μέσω των δράσεων που ωθούνται στον προτεινόμενο τρόπο διαχείρισης του χώρου σε ταύτιση με την προσωπική αντίληψη των ίδιων των χρηστών, πλάθεται ένα χωρικό σύστημα το οποίο ανακυκλώνει εμπειρίες μέσω της διαδικασίας παραγωγής του πολιτισμού και της έκθεσής του, εμπλουτίζοντας το ανθρώπινο πνεύμα», τόνιζαν οι βραβευθέντες μελετητές.
Στόχος των μελετητών του έργου ήταν το συγκρότημα των κτισμάτων που συνθέτουν το Χάνι να χαρακτηρίζεται από απλότητα και αυτό, κατά γενική παραδοχή, έχει πετύχει, εκτιμά ο κ Κουτσόλαμπρος. Όλες οι προσθήκες που έγιναν είναι από μεταλλικό σκελετό επενδυμένες εξωτερικά από χαλκό. Τα στέγαστρα είναι επίσης από μεταλλικό σκελετό και χαλκό και αποτελούν συνέχεια των νέων κτιριακών όγκων που βρίσκονται στον όροφο. Σε ότι αφορά στις εξωτερικές επιφάνειες, αυτές στο μεγαλύτερο μέρος τους καλύπτονται από πλάκες που αποτελούν συνεχεία της υφιστάμενης πλακόστρωσης, η οποία διατηρείται και συμπληρώνεται.
« Η ανάπλαση του Χανιού έγινε εγκαίρως για να χρησιμοποιηθεί για ανάγκες της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας κι ως εκ τούτου κάποιοι χώροι χρησιμοποιήθηκαν και για κάποιες εκδηλώσεις, γεγονός που ενθουσίασε τους ανθρώπους που ασχολούνται με τον πολιτισμό, προσβλέποντας και ελπίζοντας ότι θα υπάρξει μια συνέχεια, ώστε η πολιτιστική ζωντάνια που βίωσε ο χώρος να μην ξεχαστεί τώρα που έχει παρέλθει η αύρα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας».
Την σημασία των χανιών στην πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσα στο χρόνο, τόνισε και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εγκαινιάζοντας το εμβληματικό Χάνι του Ιμπραήμ.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε επίσης κατά την τελετή εγκαινίων ότι τα έργα αυτά αποτελούν όχι μόνο πρότυπο ορθής διαχείρισης, αλλά και απτό δείγμα των αποτελεσμάτων που δύναται να επιφέρει η εποικοδομητική συνεργασία των τοπικών αρχών με την Κυβέρνηση και τις κρατικές υπηρεσίες, προς όφελος των πολιτών.
Ο Δήμαρχος Πάφου Φαίδωνας Φαίδωνος επισημαίνει την καταθλιπτική και χαοτική, όπως είπε, εικόνα που επικρατούσε στην περιοχή μόλις πριν λίγα χρόνια.
« Με πολύ κόπο και πολλή θέληση», πρόσθεσε, « αρχίσαμε και ολοκληρώσαμε το έργο. Με πυρήνα το Χάνι του Ιμπραήμ, επιχειρούμε ως Τοπική Αρχή να αναδιοργανώσουμε και αναζωογονήσουμε ολόκληρο το παραδοσιακό κέντρο. Με την ολοκλήρωσή της προσπάθειας η πόλη θα έχει να επιδείξει ένα απτό πρότυπο για το πώς μια παραμελημένη και σε κατάσταση παρακμής νευραλγική περιοχή μπορεί να μεταμορφωθεί σε πνεύμονα οικονομικής και κοινωνικής ζωογόνησης και ανάκαμψης».
Ο Δήμος Πάφου, που έχει και την κυριότητα του Χανιού του Ιμπραήμ, θέλοντας να αξιοποιήσει και εμπορικά το κτίριο, προχώρησε στην προκήρυξη προσφορών για μια σειρά υποστασιακά και άλλους διαθέσιμους χώρους, προσβλέποντας στην προώθηση και διατήρηση της ζωής και της δράσης στον πιο σημαντικό ίσως χώρο του ιστορικού κέντρου της πόλης.
Ο δημοτικός σύμβουλος Πάφου, Παναγιώτης Βορκάς, επισημαίνει ότι στόχος ήταν να δημιουργηθούν κάποια καταστήματα και συγκεκριμένοι χώροι αναψυχής που θα λειτουργήσουν ελκυστικά τόσο για τον ντόπιο πληθυσμό όσο και για τους ξένους επισκέπτες.
« Στοχεύσαμε ως Δήμος», τόνισε, « να δώσουμε κίνητρα ώστε να υπάρξει ενδιαφέρον από νέους κυρίως δημιουργούς που θα ήθελαν να στήσουν μέσα στο Χάνι το εργαστήριό τους. Προυπόθεση ήταν να δοθεί έμφαση σε δράσεις που θα αναδεικνύουν την τοπική παράδοση και τον πολιτισμό και οι όποιες εμπορικές δραστηριότητες να μην δώσουν στο Χάνι του Ιμπραήμ την εικόνα μιας μοντέρνας αγοράς ή, ακόμα χειρότερα, ενός «μικρού mall», πράγμα που εκτιμώ ότι επιτεύχθηκε».