Ιδιαίτερα κρίσιμη αναδεικνύεται η διετία 2020-2021 για την τηλεπικοινωνιακή αγορά, καθώς η έλευση του 5G στη χώρα μας αναμένεται να διαμορφώσει ένα νέο τοπίο.
Τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν την ίδια τη δομή της οικονομίας, πόσω μάλλον τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, όπου θα κληθούν να υλοποιήσουν σημαντικές επενδύσεις τα επόμενα χρόνια. Και αυτό, όπως αναφέρουν τα ίδια τα στελέχη της αγοράς, σημαίνει σημαντικές επενδύσεις, αλλά και συνεργασίες.
Το 5G, όμως, δεν είναι η μόνη εξέλιξη που θα φέρει αναταράξεις και αλλαγές στην αγορά κινητής και σταθερής τηλεφωνίας. Μέσα στο φθινόπωρο θα δούμε έναν νέο παίκτη στην κινητή τηλεφωνία. Ο λόγος για τη Nova Mobile, της Forthnet, που θα εισέλθει στον χώρο ως εικονικός πάροχος (mobile virtual network operator – MVNO), αξιοποιώντας το δίκτυο της Vodafone, βάσει συμφωνίας που είχε υπογραφεί το 2019. Η εταιρεία έχει ξεκινήσει ήδη το πιλοτικό πρόγραμμα λειτουργίας της και μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να λανσάρει και τα πρώτα πακέτα κινητής, με την αγορά να αναμένει με ενδιαφέρον την τιμολογιακή πολιτική που θα ακολουθήσει και το πώς αυτό θα επηρεάσει γενικότερα τον ανταγωνισμό.
Το τοπίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει όταν ολοκληρωθεί η εξαγορά της Forthnet από τη United Group, τον τηλεπικοινωνιακό όμιλο της BC Partners. Το πρώτο ρυθμιστικό βήμα έγινε την περασμένη Δευτέρα, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δίνει το “πράσινο φως” για την εξαγορά. Μέσα στο φθινόπωρο αναμένονται και οι αποφάσεις των ελληνικών ρυθμιστικών Αρχών για τη συμφωνία και τότε πιθανότατα θα παρουσιαστεί το πλάνο για την επόμενη ημέρα της Forthnet τόσο στο πεδίο της συνδρομητικής τηλεόρασης όσο και στις υπηρεσίες κινητής.
Μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου, αν όλα πάνε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), θα έχει ολοκληρωθεί και ο διαγωνισμός για το φάσμα συχνοτήτων που θα αξιοποιηθούν στην ανάπτυξη των δικτύων 5G στη χώρα μας.
Ωστόσο, η πιο κρίσιμη ημερομηνία θεωρείται η 1η Οκτωβρίου. Τότε έχει προγραμματιστεί η κατάθεση αιτήσεων συμμετοχής στον διαγωνισμό και εκεί θα φανεί το αν θα υπάρξει και τέταρτος παίκτης, πέρα από τους τρεις βασικούς τηλεπικοινωνιακούς παρόχους (ΟΤΕ, Vodafone και Wind), των οποίων η συμμετοχή θεωρείται δεδομένη. Η εμφάνιση μιας εταιρείας χωρίς δίκτυο στη χώρα μας στον διαγωνισμό για το 5G θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη, όμως κανείς στην αγορά δεν μπορεί να αποκλείσει την εμφάνιση της Forthnet/Nova ή ακόμα και κάποιου ξένου ομίλου.
Εξάλλου, το τίμημα δεν είναι απαγορευτικό. Στο πλαίσιο της στρατηγικής που έχει χαράξει η κυβέρνηση, στόχος της δημοπρασίας δεν είναι η μεγιστοποίηση των δημοσίων εσόδων, αλλά η απόδοση των συχνοτήτων με ένα τίμημα που θα αφήνει “χώρο” στις εταιρείες να υλοποιήσουν τις απαιτούμενες επενδύσεις. Έτσι, αν διατεθούν όλες οι συχνότητες, το ελάχιστο ποσό που θα εισπράξει το ελληνικό Δημόσιο διαμορφώνεται στα περίπου 367,3 εκατ. ευρώ, όταν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα έσοδα αντίστοιχων δημοπρασιών έφτασαν ή και ξεπέρασαν τα 1-2 δισ. ευρώ.
Η πρόταση της ΕΕΤΤ προβλέπει και σημαντικές “ευκολίες πληρωμής”. Οι υπερθεματιστές θα έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν σε 10 ημέρες από την ανάδειξή τους είτε το 100% του τιμήματος είτε το 30% και το υπόλοιπο ποσό σε εννέα ετήσιες δόσεις. Μάλιστα, η πρώτη δόση θα πρέπει να πληρωθεί τον Ιανουάριο του 2024, έτσι οι εταιρείες θα έχουν περιθώριο τριών ετών για να αναπτύξουν γρήγορα τα δίκτυά τους. Αν πάντως εμφανιστούν πάνω από τρεις ενδιαφερόμενοι, δεν αποκλείεται το τίμημα να ανέβει σημαντικά.
Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα χρόνια αναμένεται να απαιτηθούν επενδύσεις αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για το 5G, ενώ την ίδια στιγμή οι πάροχοι υλοποιούν επενδύσεις για την ανάπτυξη δικτύων νέας γενιάς στη σταθερή τηλεφωνία και Internet, και κυρίως των δικτύων οπτικών ινών. Υπό αυτό το πλαίσιο, οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι προχωρούν σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας τους, με δύο βασικούς στόχους: Πρώτον, τον εξορθολογισμό του κόστους και, δεύτερον, το άνοιγμα σε δραστηριότητες που θα αυξήσουν τα έσοδά τους.
Σε φάση μετασχηματισμού έχει μπει ο ΟΤΕ, με τον βασικό στόχο της διοίκησης Τσαμάζ να είναι η διεύρυνση των πηγών εσόδων του ομίλου. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο σχεδιασμός υπό την ονομασία “Future Telco”, ο οποίος περιλαμβάνει τον μετασχηματισμό των βασικών δραστηριοτήτων του ΟΤΕ που έρχονται σε επαφή με τους πελάτες, δηλαδή τους τεχνικούς πεδίου, την εξυπηρέτηση πελατών και τα καταστήματα λιανικής. Για τις τρεις αυτές δραστηριότητες θα δημιουργηθούν τρεις ξεχωριστές θυγατρικές εταιρείες. Ήδη το δ.σ. έχει δώσει το πράσινο φως για τον εταιρικό μετασχηματισμό, αποφασίζοντας την έναρξη των διαδικασιών απόσχισης των κλάδων Εξυπηρέτησης Πελατών (Customer Service), Καταστημάτων (Shops) και Τεχνικών Υπηρεσιών Πεδίου (Technical Field Operations), οι οποίοι και θα απορροφηθούν από εταιρείες του ομίλου. Παράλληλα, εκτός από τις τρεις αυτές θυγατρικές, ενισχύεται η δραστηριότητα του ομίλου και σε άλλους κλάδους. Ήδη ο ΟΤΕ διαθέτει το COSMOTE Insurance, την ψηφιακή πλατφόρμα σύγκρισης και αγοράς ασφαλειών, ενώ έχει ξεκινήσει τη δραστηριότητά του στην αγορά του online delivery, μέσω του ΒΟΧ. Στα σκαριά βρίσκονται η υπηρεσία ηλεκτρονικών πληρωμών COSMOTE Payments, η οποία αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία της μέσα στο 2020, αλλά και η πλατφόρμα ηλεκτρονικών παιγνίων (e-betting).
Ένα θέμα που παραμένει ανοιχτό είναι το τι θα κάνει ο ΟΤΕ με τη θυγατρική του στη Ρουμανία. O κύριος ενδιαφερόμενος, η γαλλική Orange, φέρεται, σύμφωνα με ρουμανικά μέσα, να προχώρησε προ ημερών στην υπογραφή προκαταρκτικής συμφωνίας (MoU) με το ρουμανικό Δημόσιο για την εξαγορά των δραστηριοτήτων σταθερής τηλεφωνίας της Telekom Romania (TR), στην οποία ο ΟΤΕ συμμετέχει με 54%. Στελέχη του ομίλου ΟΤΕ δεν σχολιάζουν τις νεότερες εξελίξεις. Ωστόσο, κατά διαστήματα έχει αναφερθεί πως εξετάζονται όλες οι εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές που υφίστανται για τη θυγατρική στη Ρουμανία, χωρίς να αποκλείεται και η αποεπένδυση από τη χώρα.
Σε φάση μετασχηματισμού βρίσκονται και οι Vodafone και Wind. Κίνηση που αλλάζει τα δεδομένα είναι η δημιουργία της Vantage Towers Greece, η οποία θα γίνει η μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης παθητικής υποδομής για σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, με ένα χαρτοφυλάκιο το οποίο διαθέτει 5.200 πύργους κεραιών (macro-towers), 2.800 από τη Vodafone και 2.400 από τη Wind. Η κίνηση αυτή, που γίνεται στο πλαίσιο της σύστασης της Vantage Towers από τον όμιλο της Vodafone πανευρωπαϊκά, απελευθερώνει σημαντικούς πόρους από τις δύο εταιρείες, οι οποίες έτσι και αλλιώς “μοιράζονται” το κόστος διαχείρισης και συντήρησης των κεραιών τους, μέσω της Victus. Παράλληλα, η μητρική της Wind Ελλάς, Crystal Almond, θα λάβει συνολικά περίπου 410 εκατ. ευρώ, τα 25 εκατ. με την ολοκλήρωση της συμφωνίας και ακόμα 288 εκατ. ευρώ όταν η ευρωπαϊκή Vantage Towers ασκήσει το δικαίωμα εξαγοράς για το ποσοστό της Wind στη Vantage Towers Greece.
Από την άλλη, η Vodafone Ελλάδας επεκτείνει τους τομείς εκτός των τηλεπικοινωνιών, όπως υπηρεσίες πληροφορικής και ICT που παρέχει στους πελάτες της και κυρίως στις επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικά είναι τα προγράμματα “Smart Business” και “Smart Working” με υπηρεσίες όπως τηλεφωνικό κέντρο στο cloud, mobile POS, δημιουργία ιστοσελίδων, e-shop και υπηρεσίες Internet of Things κ.λπ.
Αν όλα προχωρήσουν βάσει του χρονοδιαγράμματος, μέσα στο δεύτερο τρίμηνο του 2021 αναμένεται να δούμε τα πρώτα εμπορικά δίκτυα 5G στη χώρα μας. Μια εικόνα της σημερινής κατάστασης δίνει η έρευνα που πραγματοποίησε πρόσφατα η Accenture για τα νέα δίκτυα. Οι εκπρόσωποι των τηλεπικοινωνιακών παρόχων που συμμετείχαν σε αυτήν αναφέρουν ότι οι εταιρείες είναι προετοιμασμένες για τη νέα τεχνολογία. Πρόσθετα, όλοι εξετάζουν πιθανά μοντέλα συνεργασίας για την ανάπτυξη του δικτύου, το οποίο πρακτικά σημαίνει κοινές επενδύσεις και χρήση αυτού.
Αρχικά όλες οι εταιρείες σχεδιάζουν να αξιοποιήσουν την υπάρχουσα υποδομή δικτύου 4G για να αναπτύξουν τα πρώτα δίκτυα 5G, με στόχο να παρέχουν σε πρώτη φάση βελτιωμένη εμπειρία στους καταναλωτές. Ως βασική τεχνική πρόκληση αναφέρεται η ασφάλεια των συνδέσεων και των δεδομένων. Βασική, όμως, πρόκληση για την υιοθέτηση του 5G είναι η τιμή, ειδικά σε ένα περιβάλλον όπου οι τιμές κινητής αποτελούν το βασικό διαχρονικό παράπονο των καταναλωτών. Οι πάροχοι πιστεύουν ότι οι καταναλωτές δεν θα δαπανήσουν περισσότερο από 10% ως premium στο υπάρχον κόστος σταθερής/κινητής για υπηρεσίες 5G. Θεωρώντας μάλιστα ότι το 5G δεν αποτελεί άμεση ανάγκη για αυτούς, οι πάροχοι αναμένουν ότι θα υπάρξει σχετική καθυστέρηση της μετάβασης των καταναλωτών στο 5G, αναμένοντας πρώτα θετικά σχόλια και αντιδράσεις από τους αρχικούς χρήστες.
Τη θέση αυτή επιβεβαιώνουν και οι απαντήσεις των καταναλωτών στην έρευνα γνώμης που περιλαμβάνει η μελέτη της Accenture. Αν και η συντριπτική πλειοψηφία αντιμετωπίζει το 5G ως κάτι καλό, φαίνεται πως δεν αποτελεί άμεση ανάγκη για τον μέσο καταναλωτή. Σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες στην έρευνα (48%) δήλωσαν ότι θα περιμένουν μέχρι να ακούσουν εντυπώσεις από άλλους χρήστες, ενώ ένας στους τρεις (33%) δηλώνει ότι δεν θα προχωρήσει σε σύνδεση 5G μέχρι αυτή η τεχνολογία να γίνει η κυρίαρχη στην κινητή. Μόλις το 3% εμφανίζεται έτοιμο να δοκιμάσει το 5G με το που λειτουργήσουν τα νέα δίκτυα. Ως βασικό εμπόδιο για την υιοθέτηση του 5G αναδεικνύεται το μηνιαίο υψηλό κόστος (65%), ενώ υψηλό είναι το ποσοστό (59%) που εκφράζει φόβους για την υγεία από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.
Ο κυβερνητικός σχεδιασμός για το 5G προβλέπει πως η κάλυψη των δικτύων νέας γενιάς μπορεί να φτάσει το 60% της επικράτειας την πρώτη τριετία και το 90% μέσα σε μία εξαετία. Στην πραγματικότητα, όμως, τα πάντα θα εξαρτηθούν από τη ζήτηση. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται μια σειρά από μέτρα ενίσχυσης της ζήτησης με την αξιοποίηση εθνικών και κοινοτικών πόρων, όπως η επιδότηση 5G συνδέσεων στα πρότυπα του προγράμματος “Superfast Broadband” (SFBB), που επιδοτεί συνδέσεις υπερυψηλών ταχυτήτων οπτικών ινών για ιδιώτες και επιχειρήσεις. Παράλληλα, αναμένονται και προγράμματα και ειδικές προσφορές από την πλευρά των παρόχων που πιθανότατα θα συνδυάζουν κινητή και σταθερή σύνδεση υψηλών ταχυτήτων, που θα λειτουργήσουν ως δέλεαρ για όσους σπεύσουν να δοκιμάσουν γρήγορα τις νέες τεχνολογίες.