Εν έτει 2020 είναι μεγαλύτερη πρόκληση η αντίστασή μας να αλλάξουμε πρακτικές για την Ενεργειακή Απόδοση (ΕΑ, βλέπε πρόοδο ανακαίνισης κτηρίων) ή την ανάληψη δράσεων για τη μεγιστοποίηση της εισόδου των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα, παρά τα εμπόδια τεχνολογικής φύσης για την απολιγνιτοποίηση ή την απόσβεση ενεργειακών επενδύσεων. Υπάρχουν οι τεχνολογίες που μας δίνουν τη δυνατότητα να απεξαρτηθούμε από τον λιγνίτη και αυτό θα γίνει εφικτό στην Ελλάδα το 2028. Το θέμα λοιπόν δεν είναι πως θα γίνει, αλλά το ποιες από αυτές τις τεχνολογίες θα επικρατήσουν με οικονομικούς όρους και πως θα εφαρμοσθούν προς μεγιστοποίηση του οφέλους των τοπικών κοινωνιών.
Ποιες είναι οι βέλτιστες τεχνολογίες που θα συμβάλλουν στην αειφορία των δραστηριοτήτων μας με την ελάχιστη επίπτωση στο περιβάλλον, τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας; Θα τις παρουσιάσουμε στη συνέχεια. Πρώτα όμως να δούμε τους στόχους που καθορίζουν την εθνική πολιτική και τον οδικό χάρτη για την ενέργεια για την επόμενη δεκαετία.
Η πολιτική για την Ενέργεια και το Κλίμα θέτει σημαντικά υψηλότερο στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) για το 2030, με μείωση μεγαλύτερη από 42% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους 1990 και μεγαλύτερη από 55% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους 2005, ξεπερνώντας ακόμη και τους Ευρωπαϊκούς στόχους.
Για τις ΑΠΕ, ο εθνικός στόχος είναι κατ’ ελάχιστον 35%, υψηλότερος και από τον Ευρωπαϊκό στόχο που είναι στο 32%, ενώ για τη βελτίωση της Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΑ) τίθεται ως ποσοτικός στόχος η τελική κατανάλωση ενέργειας το έτος 2030 να είναι χαμηλότερη από αυτή που είχε καταγραφεί κατά το έτος 2017 κατά 38%. Το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Δεκέμβριο 2019, περιγράφει λεπτομερώς ένα σύνολο μέτρων για τη βελτίωσης της ΕΑ σε επιλεγμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και στη διείσδυση των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας.
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων είναι επιτακτική η ενεργειακή μετάβαση όπου οι ΑΠΕ και ΕΑ θα έχουν κυρίαρχο ρόλο. Οι κύριοι παράγοντες που επιδρούν στην ενεργειακή μετάβαση στη χώρα μας εκτιμάται ότι είναι κοινωνικοί, τεχνολογικοί, περιβαλλοντικοί και πολιτικοί, όπως παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήμα (STEP, social, technological, environmental & political).
Κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την ενεργειακή μετάβαση στην Ελλάδα.
Σημείωση: η συνολική ανάλυση STEPLE περιλαμβάνει και το Νομικό (Legal) και Οικονομικό (Economic) Πλαίσιο. Εκτιμάται όμως ότι στον τομέα ανάπτυξης των ΑΠΕ και ΕΑ στην Ελλάδα, την παρούσα χρονική στιγμή με σταθερή κυβέρνηση και φιλική προς τις επενδύσεις, οι πρώτοι 4 παράγοντες είναι οι κυριότεροι.
Λαμβάνοντας υπόψη τους εθνικούς στόχους και τους παραπάνω παράγοντες, το ΚΑΠΕ δραστηριοποιείται στην αιχμή των καινοτομιών ώστε να επιτύχει το δικό του αντικειμενικό σκοπό που είναι η υπέρβαση των εθνικών στόχων που έχουν τεθεί για το 2030 όσον αφορά στη μεγιστοποίηση της ΕΑ και στη διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας. Για την εξυπηρέτηση των ενεργειακών στόχων της χώρας, όπως:
- η απολιγνιτοποίηση,
- η ενεργειακή μετάβαση των νησιών,
- η βελτίωσης της ενεργειακή απόδοσης (ΕΑ) κτηρίων για τη δημιουργία κτηρίων με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (KMKE ή nZEB),
- μέγιστη αξιοποίηση του δυναμικού ΑΠΕ στην χώρα μας,
- η αποκεντρωμένη παραγωγή από ΑΠΕ,
- οι έξυπνες πόλεις και
- τα έξυπνα και αποκεντρωμένα δίκτυα ενέργειας,
oι τομείς οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους πρέπει να εστιασθούν εθνικές δράσεις είναι: η Παραγωγή Ενέργειας, τα Κτήρια, η Βιομηχανία και οι Μεταφορές.
Τομείς Οικονομικής Δραστηριότητας για Ανάληψη Δράσεων Προώθησης ΑΠΕ & ΕΑ
Το ΚΑΠΕ, με βάση την εμπειρία 33 ετών από τη συμμετοχή του σε εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή έργα έρευνας και καινοτομίας, έχει ως σκοπό να καταστήσει την Ενέργεια ως βασικό πυλώνα προόδου και ανάπτυξης στην Ελλάδα με πολλαπλά οφέλη για την οικονομία, τη συνοχή των τοπικών κοινωνιών και την ανεξαρτησία από εξωτερικούς παράγοντες. Στους προαναφερθέντες τέσσερεις τομείς της οικονομίας μας, εκτιμάται ότι οι τεχνολογίες που πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω με σημαντική συμμετοχή εγχώριων ερευνητικών και παραγωγικών δυνάμεων, είναι οι κάτωθι (η σειρά δεν είναι ενδεικτική της σπουδαιότητάς τους):
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)
-
Έξυπνη συνεργασία μονάδων ΑΠΕ, αποθήκευσης ενέργειας και συμβατικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής,
-
Αυτόνομα έξυπνα μικροδίκτυα (smart microgrids).
-
Tεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας (μπαταρίες, υδρογόνο, αντλησιοταμίευση)
-
Ηλεκτροκίνηση με σταθμούς φόρτισης ΑΠΕ / χρήση βιοκαυσίμων στις μεταφορές.
-
Εργαλεία ελέγχου και στρατηγικές διείσδυσης διεσπαρμένης παραγωγής, αποθήκευσης και διαχείρισης της ζήτησης.
-
Προηγμένες τεχνικές πρόβλεψης παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, έξυπνοι μετρητές, τηλεμέτρηση
-
Συμμετοχή καταναλωτών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ως προμηθευτές (αυτοκαναλωτές – prosumers)
-
Μικρές ανεμογεννήτριες για υποστήριξη αυτόνομων ενεργειακών καταναλώσεων.
-
Πλωτές ανεμογεννήτριες.
-
Ηλιακοί συλλέκτες υψηλής απόδοσης.
-
Υβριδικά Φ/Β συνδυασμένα με παθητικά ηλιακά.
Βελτίωση Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΑ)
-
Έξυπνες υποδομές υψηλής αποδοτικότητας μέσω του συνδυασμού έξυπνων μετρητών, ΑΠΕ και ενεργειακής διαχείρισης.
-
Εφαρμογές τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, προηγμένες τεχνικές πρόβλεψης κατανάλωσης ενέργειας, έξυπνοι μετρητές στα κτήρια.
-
Καινοτόμα μονωτικά υλικά όπως το aerogel και τα μονωτικά πάνελ κενού.
-
Υαλοπίνακες με ενσωμάτωση οργανικών εύκαμπτων Φ/Β.
-
Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας συνδυασμένες με παθητικά ηλιακά συστήματα.
-
Λέβητες βιομάζας για παραγωγή θερμότητας για αυτόνομη χρήση η τηλε-θέρμανση αλλά και συμπαραγωγή ηλεκτρισμού θερμότητας.
-
Συστήματα αποθήκευσης θερμικής ενέργειας τόσο σε αδρανή υλικά όσο και σε υλικά αλλαγής φάσης.
Η εφαρμογή των προαναφερόμενων τεχνολογιών στους τομείς παραγωγής ενέργειας, κτηρίων, βιομηχανίας και μεταφορών, θα συμβάλει στη μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος και στη μείωση τους κόστους της ενέργειας. Είναι μία τεχνολογική πρόκληση συνδυασμού τεχνολογιών και πεδίων εφαρμογής που απαιτεί γνώση των διεθνών τάσεων και των τεχνολογικών εξελίξεων, οι οποίες πρέπει να αξιολογούνται συνεχώς για τη βέλτιστη απόδοση των ενεργειακών επενδύσεων.
Η συνεισφορά α) των ΑΠΕ, β) της ΕΑ και γ) της παγίδευσης & αποθήκευσης άνθρακα (CCS, carbon capture & storage), στη μείωση εκπομπών CO2 στην παραγωγή ενέργειας, στη βιομηχανία, στις μεταφορές και στα κτήρια μέχρι το 2050, παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα. Στον τομέα παραγωγής ενέργειας, στη βιομηχανία και στα κτήρια, οι ΑΠΕ και η ΕΑ μπορούν να διαδραματίσουν εξίσου σημαντικό ρόλο. Στις μεταφορές, η ΕΑ παρουσιάζεται να είναι η πιο σημαντική παράμετρος για τη μείωση εκπομπών CO2, στην οποία πρέπει να δοθεί η ανάλογη υποστήριξη με πολιτικές και χρηματοδότηση δράσεων.
Επίδραση α) των ΑΠΕ, β) της ΕΑ και γ) CCS, στη μείωση εκπομπών CO2 στην παραγωγή ενέργειας, στη βιομηχανία, στις μεταφορές και στα κτήρια.
Για να προβλέψουμε ποιες τεχνολογίες ΑΠΕ θα επικρατήσουν στο μέλλον στην παραγωγή ενέργειας, είναι χρήσιμο να δούμε πρόσφατα στοιχεία για την ΕΕ των 28 Κρατών-Μελών (ΚΜ), όπως παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα (IRENA, 2020).
Ανάλυση συνεισφοράς ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για την ΕΕ-28 KM, σύμφωνα με το σενάριο ενεργειακής μετάβασης μέχρι το 2050.
Πιο αναλυτικά, στο παραπάνω διάγραμμα παρουσιάζεται ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το 2030, θα μειωθεί από 2.236 TWh (2016) σε 1.629 TWh (2030) για την ΕΕ-28 KM, σύμφωνα με το σενάριο ενεργειακής μετάβασης. Η παραγωγή από υδροηλεκτρικά εκτιμάται ότι θα αυξηθεί ελάχιστα από 350 TWh (2016) σε 417 TWh το 2030.
Αντίθετα η παραγωγή από άλλες ΑΠΕ (βιομάζα, βιοαέριο, κλπ.) θα αυξηθεί σημαντικά από 207 TWh (2016) σε 371 TWh (2030). Επίσης η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά θα τριπλασιασθεί σχεδόν, από 105 TWh (2016) σε 334 TWh (2030). Σημαντική αύξηση παρατηρείται και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από χερσαία αιολικά πάρκα (2016: 274 TWh, 2030: 591 TWh) αλλά και θαλάσσια αιολικά πάρκα (2016: 29 TWh, 2030: 258 TWh).
Παρατηρώντας το ενεργειακό τοπίο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το παραπάνω διάγραμμα, μπορούμε να αξιολογήσουμε τις τεχνολογικές τάσεις και να τις εφαρμόσουμε στο Ελληνικό περιβάλλον, σε συνάρτηση με το κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτικό πλαίσιο της χώρας μας (STEP analysis).
Το ΚΑΠΕ, ως Εθνικό Κέντρο Ενέργειας σε θέματα Ανανεώσιμων Πηγών, Ορθολογικής Χρήσης & Εξοικονόμησης Ενέργειας, στηρίζει τις δράσεις αυτές που προωθούν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στις ΑΠΕ και την ΕΑ. Δράσεις που θα συνεισφέρουν σε ένα αειφόρο μοντέλο ανάπτυξης, θα συντελέσουν στη μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια και θα βοηθήσουν στην ανάκαμψη της εθνικής μας οικονομίας μετά την πανδημία, που έχει πλήξει αισθητά σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες της χώρας μας. Σκοπός του ΚΑΠΕ είναι να συμβάλλει σημαντικά ώστε η χώρα μας να γίνει παράδειγμα οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας για τις επόμενες δεκαετίες στην Ευρώπη._
*Ο Σπυρίδων Οικονόμου είναι Πρόεδρος Δ.Σ. & Γενικός Διυθυντής του ΚΑΠΕ
Το άρθρο περιλαμβάνεται στην ετήσια έκδοση Greek Energy 2020 του energypress.