Οι πολεοδόμοι το περιγράφουν ως «brownfield», εγκαταλειμμένη βιομηχανική περιοχή. Οι άνθρωποι που καθημερινά κινούνται ή εργάζονται εκεί ως… χάος. Η αλήθεια είναι ότι ο Ελαιώνας παραμένει μια «δύσκολη» περιοχή, με το μεγαλύτερο μέρος του να έχει πλέον αποβιομηχανοποιηθεί, τα άδεια οικόπεδα ή τα ερειπωμένα εργοστάσια να είναι γεμάτα χόρτα, μπάζα και σκουπίδια, οι νταλίκες των μεταφορικών εταιρειών να στριμώχνονται σε στενάκια ανάμεσα σε γυρολόγους που σπρώχνουν καρότσια με χαρτόνια.
Η περιοχή αυτή πρόκειται μέχρι το τέλος της δεκαετίας να αλλάξει. Η μεταφορά του γηπέδου του Παναθηναϊκού στο Βοτανικό δείχνει να λειτουργεί ως καταλύτης για μια σειρά από επιχειρηματικά σχέδια. Το υπουργείο Περιβάλλοντος προλειαίνει την αλλαγή αυτή, αίροντας περιορισμούς που υπήρχαν σε μέρος της περιοχής. Αυτό που θα μπορούσε να είναι ο Ελαιώνας, δηλαδή ο «πράσινος πνεύμονας» του κέντρου (άλλωστε απέχει μόλις 3 χλμ. από την Ομόνοια) δείχνει να ξεμακραίνει μάλλον οριστικά. Θα είναι ο Ελαιώνας η επόμενη χαμένη ευκαιρία;
Προ ημερών ψηφίστηκε νομοθετική ρύθμιση με την οποία αλλάζουν οι χρήσεις γης σε 30 οικοδομικά τετράγωνα, στα οποία από το ειδικό πλαίσιο του Ελαιώνα (1995) προστατεύονταν οι βιομηχανικές χρήσεις ως η παραγωγική βάση της περιοχής. Σε όσα επιτρέπονταν μέχρι σήμερα (βιομηχανίες – βιοτεχνίες χαμηλής και μέσης όχλησης, γραφεία, αποθήκες και κτίρια κοινωνικής πρόνοιας) προστίθενται εμπορικά καταστήματα, κέντρα διασκέδασης, εγκαταστάσεις χονδρεμπορίου, εστιατόρια, χώροι συνάθροισης κοινού κ.ά.
«Είχαμε πολλά αιτήματα για την τροποποίηση του διατάγματος», λέει στην «Κ» ο υφυπουργός Χωροταξίας Νίκος Ταγαράς. «Είναι σημαντικό ότι εκδηλώνεται ενδιαφέρον για αλλαγή χρήσης υπαρχόντων, κυρίως εγκαταλειμμένων κτιρίων, γιατί αυτό θα οδηγήσει στην αναζωογόνηση της περιοχής. Η αλλαγή θα είναι επί τα βελτίω, καθώς οι νέες χρήσεις επιβαρύνουν πολύ λιγότερο από τη βιομηχανία. Τα επιχειρηματικά projects δεν στερούν τη δυνατότητα πρασίνου στον Ελαιώνα, ούτε επιδεινώνουν τον σχεδιασμό της περιοχής».
Το προεδρικό διάταγμα που οργάνωνε την περιοχή του Ελαιώνα τροποποιείται χωρίς να έχει εφαρμοστεί συστηματικά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (Μελιτά Δανάη, Παν. Θεσσαλίας), με το διάταγμα εντάχθηκαν στο σχέδιο τα περίπου 9.000 στρέμματα του Ελαιώνα, αλλά οι πράξεις εφαρμογής (που μέσω της εισφοράς σε γη θα οδηγούσαν σε απόδοση κοινόχρηστων χώρων στο 25% της συνολικής έκτασης) υλοποιήθηκαν μόνο από τον έναν από τους πέντε δήμους στους οποίους ανήκει διοικητικά (Αγίου Ιωάννη Ρέντη), ενώ οι υπόλοιποι δήμοι (Αθηναίων, Αιγάλεω, Περιστερίου, Ταύρου) αδιαφόρησαν. Οι δε εισφορές σε χρήμα από τους εντασσόμενους στο σχέδιο χρησιμοποιήθηκαν από τους δήμους για την κάλυψη άλλων αναγκών. Ολοένα περισσότεροι ιδιοκτήτες αιτούνται τα τελευταία χρόνια την άρση της απαλλοτρίωσης ή της δέσμευσης της περιουσίας τους, καθώς έχει παρέλθει 15ετία από την έγκριση του σχεδίου.
Παράλληλα, η επανεκκίνηση των σχεδίων της διπλής ανάπλασης κίνησαν και πάλι το ενδιαφέρον της αγοράς για την ευρύτερη περιοχή. Η σημαντικότερη επιχειρηματική κίνηση από όσες δρομολογούνται είναι η αγορά του μεγάλου οικοπέδου (περίπου 50 στρ.) της Αθηναϊκής Χαρτοποιίας (Softex) από την Dimand, η οποία θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο. «Πρόκειται να μετατραπεί σε ένα συγκρότημα πολλαπλών χρήσεων, με έμφαση στα κτίρια γραφείων», αναφέρει ο Δημήτρης Ανδριόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας.
«Η περιοχή του Ελαιώνα έχει πλέον λίγες ενεργές βιομηχανίες. Σε μεγάλο βαθμό είναι γεμάτη με κουφάρια εργοστασίων και αυθαίρετα. Με αφορμή τη μεταφορά του γηπέδου, θα ξεκινήσει στον Ελαιώνα από το κράτος ένα πρόγραμμα κατασκευής υποδομών, ενώ δίνονται κίνητρα για τη μετακίνηση των μεταφορικών εταιρειών στο Μενίδι. Κατά τη γνώμη μου, η αστική ανάπλαση που θα συνοδεύσει την ανέγερση του γηπέδου δημιουργεί μια ευκαιρία για την περιοχή. Αν υλοποιηθούν οι πράξεις εφαρμογής, σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα, ο Ελαιώνας μπορεί να γίνει μια από τις περιοχές με το περισσότερο πράσινο στην πόλη. Επιχειρηματικά, εκτιμώ ότι θα λειτουργήσει στο μέλλον ως αντίβαρο στο Ελληνικό και τα νότια προάστια, μια διαφορετική εναλλακτική».
Αρκετά σχέδια στην περιοχή βρίσκονται «στα σκαριά». Η μετατροπή των ιστορικών εγκαταστάσεων της Βιοχάλκο επί της Πειραιώς σε πολυχώρο με τουριστικές, εμπορικές και πολιτιστικές χρήσεις βρίσκεται υπό αδειοδότηση. Η μεταφορά των ΚΤΕΛ σε σύγχρονες εγκαταστάσεις (σε οικόπεδο 66 στρεμμάτων) έχει εξαγγελθεί πολλές φορές, αλλά σύμφωνα με το υπουργείο Υποδομών πρόκειται να δημοπρατηθεί εντός του έτους. Επίσης, η κατασκευή του γηπέδου θα συνδυαστεί με την ολοκλήρωση του ημιτελούς εμπορικού κέντρου Βωβού (ανήκει πλέον στις τράπεζες Alpha και Πειραιώς), σχέδιο που δεν έχει λάβει ακόμα συγκεκριμένο χαρακτήρα.