Ετοιμόρροπα κτίρια: «Παγίδες θανάτου» στους ελληνικούς δρόμους

Το θέμα ήρθε για ακόμα μία φορά στο προσκήνιο ύστερα από την κατάρρευση μπαλκονιού στο Λαύριο το μεσημέρι της Τρίτης, η οποία ανέδειξε σε επανάληψη και το ζήτημα της πλημμελούς συντήρησης των ιδιωτικών κτιρίων από τους ιδιοκτήτες τους, είτε αυτή οφείλεται σε αμέλεια ή σε οικονομική προβλήματα.

Μόνο η Αθήνα υπολογίζεται ότι έχει εντός των γεωγραφικών της ορίων 2.863 ετοιμόρροπα κτίρια – αριθμός που την κατατάσσει πρώτη σε όλη τη χώρα. Περιοχές όπως η Ομόνοια, τα Εξάρχεια, το Ψυρρή, τα Πετράλωνα, το Μοναστηράκι και η Πλάκα, γειτονιές με αυξανόμενη τουριστική και εμπορική δραστηριότητα, συγκεντρώνουν αρκετά παρατημένα, επικίνδυνα κτίσματα. Πολλά από αυτά έχουν εμφανείς φθορές, ενώ σε αρκετά έχουν ληφθεί προσωρινά μέτρα προστασίας με λαμαρίνες ή άλλα υλικά, τα οποία όμως δεν επιλύουν το πρόβλημα.

Σύμφωνα με στοιχεία που είχαν αναφερθεί προ μηνών σε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου της πρωτευουσας, την τελευταία πενταετία, έχουν υποβληθεί 1.600 αιτήσεις ελέγχου στο Δήμο Αθηναίων. Ωστόσο, ο ρυθμός ικανοποίησής τους παραμένει απελπιστικά αργός, λόγω υποστελέχωσης της Υπηρεσίας Δόμησης (ΥΔΟΜ), στην οποία εισέρχονται περί τα δέκα νέα αιτήματα ημερησίως, όταν στην υπηρεσία υπηρετούν τρεις μηχανικοί με την Πολεοδομία του πρώτου δήμου της χώρας να μην ξεφεύγει από τον κανόνα της λειτουργίας της στα όρια της κατάρρευσης.

Και όλα αυτά ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί περιστατικά καταρρεύσεων σε πολυσύχναστους δρόμους: το 2019, μέσα σε μόλις 48 ώρες, δύο ετοιμόρροπα κτίρια στο κέντρο της Αθήνας κατέρρευσαν, το πρώτο στο Γκάζι και το δεύτερο στο Θησείο. Σε άλλο κτίριο στην οδό Αιόλου η φωτιά που ξέσπασε ήταν δύσκολο να ελεγχθεί εξαιτίας του κινδύνου της κατάρρευσης. Κι αν στις περιπτώσεις αυτές δεν υπήρξε τραυματισμός, δεν συνέβη το ίδιο με κτίριο στην οδό Πατησίων, το οποίο υποχώρησε τραυματίζοντας έναν πολίτη, την ώρα που ακόμα και σε μεγάλες οδούς, όπως η Σταδίου και η Πειραιώς στέκουν αρκετά κτίρια – σκελετοί.

Δεδομένης της κατάστασης, ο Δήμος Αθηναίων αποφάσισε να κατευθύνει χρηματοδότηση 4+1 εκατομμυρίων ευρώ από ίδιους πόρους σε έργα κατεδαφίσεων, έχοντας ανακοινώσει την είσοδο μπουλντόζας σε τουλάχιστον 70 επικίνδυνα κτισμάτα σε 21 περιοχές της πόλης – από τον Κολωνό και τον Βοτανικό, μέχρι τα Πατήσια και το Θησείο με τη διαδικασία ωστόσο να παραμένει αργή όχι μόνο λόγω των διαδικασιών, αλλά εξαιτίας και της χρηματοδοτικής ροής.

Οπως επισημαίνει στο «ethnos.gr» ο αντιδήμαρχος Υποδομών του δήμου Αθηναίων, Ανδρέας Γραμματικογιάννης, σε πρώτη φάση θα προχωρήσει η κατεδάφιση 55 κτιρίων, ενώ θα ακολουθήσουν άλλα 15 που έχουν ήδη εντοπιστεί: «Ξεκινήσαμε το καλοκαίρι. Οι σχετικές άδειες οικοδομής προχωρούν και το προσεχές διάστημα αναμένεται να σχηματιστεί «κρίσιμη μάζα» ώστε να προχωρήσουν ομαδοποιημένες κατεδαφίσεις κτιρίων», τονίζει.

Εμπόδιο στο σχέδιο των δήμων αποτελεί η έλλειψη πόρων. Οπως εξηγεί, ο δήμος Αθηναίων απευθύνθηκε και στο Πράσινο Ταμείο για χρηματοδότηση, όμως η απάντηση ήταν αρνητική: «Ενημερωθήκαμε πως ήταν αδύνατη η χρηματοδοτηση και μας παρέπεμψαν στην Πολιτική Προστασία, ωστόσο το αίτημα δεν έχει προχωρήσει επί του παρόντος ούτε από εκεί».

Νομοθεσία στα χαρτιά

Παρά τις εξαγγελίες για επίσπευση των κατεδαφίσεων σε επικινδύνως ετοιμόρροπα κτίρια, υπάρχει αδυναμία εφαρμογής των fast track διαδικασιών  που θεσπίστηκαν το 2021. Οι προβλεπόμενες Ειδικές Επιτροπές συγκροτούνταν μετ΄εμποδίων, ενώ το πολυσυζητημένο νομοσχέδιο για τα εγκαταλελειμμένα και διατηρητέα δεν βρήκε ποτέ τον δρόμο προς τη Βουλή, αν και οι διατάξεις του ήταν έτοιμες από το 2022.

Το νομοσχέδιο άναβε το πράσινο φως στους δήμους ή και σε ιδιώτες να διαχειρίζονται εγκαταλελειμμένα κτίρια έως και για διάστημα 50 ετών, με δυνατότητα αποκατάστασης και αξιοποίησης. Ωστόσο, το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς – με ακίνητα που έχουν έως και 200 συνιδιοκτήτες – και η συνταγματική προστασία της ιδιοκτησίας αποτέλεσαν τα δύο βασικά εμπόδια στο να προχωρήσει η ρύθμιση, την οποία είχε επεξεργαστεί το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Πανελλαδικό το πρόβλημα

Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την Αθήνα. Το 2020, καταγράφηκαν 9.342 ετοιμόρροπα κτίρια σε 111 δήμους – αριθμός που εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερος, εάν συνυπολογιστούν οι καταγραφές του συνόλου των 330 δήμων της χώρας.

Τα περισσότερα ετοιμόρροπα κτίρια – όπως ήταν αναμενόμενο – είχε δηλώσει ο δήμος Αθηναίων (2.863), ενώ ακολουθούν οι δήμοι Λήμνου με 1.500, Ορεστιάδας με 399, Μυτιλήνης με 285, Τεμπών με 249, Νάξου με 246 και Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου με 233 ετοιμόρροπα κτίρια.

Διώξεις μηχανικών για ετοιμόρροπα κτίρια

Οσον αφορά τη συντήρηση των κτιρίων, κρίσιμο ζήτημα προκύπτει και από την αμέλεια που επιδεικνύουν ορισμένοι ιδιοκτήτες, με αποτέλεσμα ενίοτε να καταλήγουν διωκόμενοι οι μηχανικοί των Πολεοδομιών.

Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ηρακλείου είχε προσφάτως αναφερθεί στην περίπτωση της Προϊσταμένης της τοπικής ΥΔΟΜ, η οποία βρέθηκε στο στόχαστρο διώξεων εξαιτίας υπόθεσης ετοιμόρροπου κτιρίου. Το ΤΕΕ/ΤΑΚ κατήγγειλε την επιλεκτική ποινικοποίηση των μηχανικών του Δημοσίου, οι οποίοι όπως επεσήμανε, γίνονται οι εύκολοι στόχοι των αρχών σε υποθέσεις που δεν αφορούν δικές τους παραλείψεις, αλλά την αδιαφορία των ιδιοκτητών και τις θεσμικές αδυναμίες της Πολιτείας.

Η υποστελέχωση των ΥΔΟΜ καθίσταται απαγορευτική στην έγκαιρη εξέταση των αιτημάτων ακόμα και για επικινδυνότητα κτιρίων παρά το γεγονός ότι οι υποδομές των αστικών κέντρων γερνούν. Σε επιστολή που είχε αποστείλει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Μηχανικών Δημοσίου στον Γενικό Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης ανέφερε πως στη Γλυφάδα υπηρετεί μόνο ένας μηχανικός, όταν μόνο στο διάστημα Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2024 είχαν κατατεθεί 585 νέα αιτήματα που αφορούσαν αυθαίρετες και επικίνδυνες κατασκευές, 270 αιτήματα για ελεγκτές δόμησης για νέες οικοδομές και είχαν εκδοθεί 65 νέα Π.Ε.Κ. (πιστοποι­ητικά ελέγχου οικοδομής).

Πολλαπλά είναι τα αιτήματα και στον δήμο Πειραιά όπου η ΥΔΟΜ εξυπηρετεί συνολικά 9 δήμους: Κορυδαλλός, Πέραμα, Αίγινα, Πόρος, Αγκίστρι, Σπέτσες, Ύδρα, Τροιζήνα- Μέθανα, Κύθη­ρα.