Ναυαγεί στα ρηχά το πρώτο μεγάλο έργο του Ταμείου Ανάκαμψης που αφορά τον πολεοδομικό σχεδιασμό της χώρας με προϋπολογισμό 400 εκατομμύρια ευρώ. Οι πρώτες προκηρύξεις απειλούνται με ματαίωση λόγω εκπτώσεων που προσεγγίζουν το 80%, το υπουργείο Περιβάλλοντος ρίχνει τις ευθύνες στον τεχνικό κόσμο και μελετά αλλαγή όρων και ο χρόνος μετρά αντίστροφα καθώς υπάρχουν σφικτές προθεσμίες και το κόστος θα μετακυληθεί στους φορολογουμένους.
Το έργο πολεοδομικής ανασυγκρότησης είχε ανακοινωθεί από την κυβέρνηση με τον τίτλο «Πρόγραμμα Κωνσταντίνος Δοξιάδης» και στόχο να καλυφθεί το χωροταξικό χάος που χαρακτηρίζει την Ελλάδα, καθώς πλήθος περιοχών στερούνται μελετών και σχεδιασμού σχετικά με το τι, πού και πώς μπορεί να οικοδομηθεί.
«Για πρώτη φορά υλοποιείται για πάνω από το 70% της επικράτειας παράλληλος πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός με ακρίβεια και αυστηρές προδιαγραφές που θα θέσουν κανόνες και θα βάλουν τάξη στον χώρο συντεταγμένα και με ασφάλεια δικαίου» ανακοίνωνε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τον περασμένο Σεπτέμβριο, με τον αρμόδιο υφυπουργό Νίκο Ταγαρά να υπόσχεται «κανόνες και τάξη» και τον δεύτερο κύκλο των 130 μελετών Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) να αναμένεται στις αρχές Νοεμβρίου.
Στο μεταξύ όμως έγιναν γνωστές οι προσφορές για τον πρώτο κύκλο των 12 πρώτων πολεοδομικών μελετών στους Δήμους Ηλιδας, Γρεβενών, Μεγίστης, Σύρου, Ιθάκης, Καρπάθου, Αίγινας, Μάνδρας, Πάτμου, Κεντρικών Τζουμέρκων κ.ά. και οι εκπτώσεις έως 77% που πρόσφεραν ενδιαφερόμενοι για να αναλάβουν ορισμένες από αυτές. Τέτοιου ύψους εκπτώσεις σηματοδοτούν ισχυρό κίνδυνο για τη μη υλοποίηση των έργων, πολλοί άρχισαν να θέτουν ερωτήματα και η συζήτηση φούντωσε για το ποιος μπορεί να φταίει και αν οι διαγωνισμοί αυτοί θα ακυρωθούν.
Σε επιστολή του προς το υπουργείο Περιβάλλοντος ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) μιλά για εκπτώσεις που «ευτελίζουν τη διαδικασία» και τις συνδέει με την επιλογή να γίνουν διαγωνισμοί με μόνο κριτήριο τη χαμηλότερη οικονομική προσφορά.
Ο ΣΕΠΟΧ χαρακτηρίζει «άστοχη την επιλογή να μην εφαρμόζεται παράλληλα αξιολόγηση των προσφορών με βάση κριτήρια τεχνικής ικανότητας» των υποψηφίων, τονίζει τον κίνδυνο να εκτεθούν οι ελληνικές αρχές απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ανάγκη να επανεξεταστεί η διαδικασία των αναθέσεων.
Σφιχτό χρονοδιάγραμμα
Το θέμα έθεσαν με ερώτησή τους στη Βουλή και 30 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, με πρώτη υπογράφουσα την Πέτη Πέρκα, οι οποίοι μιλούν για προβληματικούς και φωτογραφικούς όρους, θυμίζοντας το σφιχτό χρονοδιάγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης (για όσα έργα δεν έχουν πλήρως παραδοθεί έως το 2025 η χρηματοδότηση χάνεται και θα πληρωθεί από τους φορολογουμένους) και τον ρόλο του Τεχνικού Επιμελητηρίου (ΤΕΕ) που έχει αναλάβει ανάθεση, επίβλεψη και παραλαβή «ενώ δεν διαθέτει τεχνικές υπηρεσίες».
Φαίνεται όμως ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος δεν ακολούθησε καν τις «οδηγίες» του Δημήτρη Οικονόμου, αρμόδιου υφυπουργού Περιβάλλοντος έως τον Ιανουάριο του 2021 και νυν σύμβουλο του πρωθυπουργού για θέματα Πολεοδομίας. Σε συνέντευξή του στη θεματική ιστοσελίδα ecopress.gr τον περασμένο Αύγουστο, ο κ. Οικονόμου παραδεχόταν την καθυστέρηση του προγράμματος σε σχέση με τις αρχικές εξαγγελίες που μιλούσαν για έναρξη των προκηρύξεων τον Φεβρουάριο και ολοκλήρωσή τους τον Νοέμβριο του 2021. Με στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών ο Δ. Οικονόμου ζητούσε να ξεκινήσουν οι διαγωνισμοί μιλώντας για «άμεση προκήρυξη μεγάλου αριθμού μελετών».
Επίσης μιλούσε για την «πολύ δυσμενή εμπειρία από αναθέσεις με κριτήριο μόνο την οικονομική προσφορά και μεγάλες εκπτώσεις», ζητώντας «διαδικασίες που θα λαμβάνουν υπόψη και ποιοτικά κριτήρια». Γιατί λοιπόν το υπουργείο δεν άκουσε τον πρωθυπουργικό σύμβουλο; Πηγές του ΥΠΕΝ, στο οποίο απευθύνθηκε η «Εφ.Συν.», προαναγγέλλουν ότι στις επόμενες προκηρύξεις θα ισχύσει αξιολόγηση και όχι μόνο οικονομική προσφορά.
Οσον αφορά, δε, τις πρώτες δώδεκα προκηρύξεις, μεταθέτουν τις ευθύνες στους μελετητές και συμβούλους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που έλεγαν ότι «οι εκπτώσεις θα κυμαίνονταν στο 30%». «Θέλαμε να δούμε αν θα επαληθευτούν οι προβλέψεις», λένε οι πηγές, ρίχνοντας το φταίξιμο στον «τεχνικό κόσμο που δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα που κάναμε, τον τεχνικό κόσμο που ήξερε ότι θα έρθουν εκατοντάδες μελέτες και επομένως το ΥΠΕΝ θα επανεξετάσει τις προκηρύξεις βάζοντας και τεχνική αξιολόγηση».
Δικαστικές προσφυγές
Τι θα συμβεί όμως με τις πρώτες 12 προκηρύξεις που είναι ήδη στον αέρα; Οι ίδιες πηγές παραδέχονται ότι υπάρχει «πολύ μικρή πιθανότητα» να ακυρωθούν κάποιες από τις αναθέσεις. Υπάρχει όμως μεγάλη πιθανότητα, λένε, να μη λάβουν το έργο οι μειοδότες.
Ενεργοποιούν δηλαδή την πρόβλεψη του νόμου για την αιτιολόγηση της μεγάλης έκπτωσης, που σημαίνει ότι θα έρθουν οι μειοδότες και αν δεν δικαιολογήσουν τη μεγάλη έκπτωση, μπορεί το έργο να καταλήξει στον δεύτερο, τον τρίτο ή όποιον μειοδότη κριθεί κατάλληλος.
Εννοείται ότι μια τέτοια διαδικασία ανοίγει τον δρόμο για δικαστικές προσφυγές και διαμάχες και πολεμικό κλίμα στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση από εκείνη που θα ήταν επιθυμητή, για να έρθει σε πέρας μια υπόθεση που απαιτεί την εμπλοκή και τη συνεργασία χιλιάδων ειδικών επιστημόνων.