Παναγιώτης Γαλάνης,
Δικηγόρος/Νομ. Σύμβουλος Περιβαλλοντικού-Πολεοδομικού Δικαίου και Δικαίου της Ενέργειας, Υπ. Δρ. Νομικής ΕΚΠΑ
panagiotisgln@gmail.com, www.pgalanislaw.gr
Εισαγωγή – ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο, Ε.Υ.Ε.Π.
Σύμφωνα με την Οδηγία 2004/35/ΕΚ (νεότερη: Οδηγία 2006/21/ΕΚ) θεσπίζεται σε επίπεδο ΕΕ με τον καθορισμό μέτρων, όρων και διαδικασιών, η περιβαλλοντική ευθύνη (κατ’ εξειδίκευση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»), ώστε ο φορέας εκμετάλλευσης που προκάλεσε ή απείλησε με περιβαλλοντική ζημία να φέρει το οικονομικό κόστος πρόληψης και αποκατάστασής της. Η ζημία αφορά (ευρύτατα) όλα τα περιβαλλοντικά στοιχεία, ενώ εκτός αυτής τίθενται: οι ένοπλες συγκρούσεις, οι εχθροπραξίες, οι πυρηνικοί κίνδυνοι κλπ.
Η Οδηγία αυτή μεταφέρεται στο εθνικό δίκαιο με το π.δ. 148/2009, το οποίο θεσπίζει αντικειμενική ευθύνη (εξαίρεση: η ζημία βιοποικιλότητας από δράση μη επικίνδυνη), ενώ η απειλή ορίζεται ποιοτικά και ποσοτικά. Το φυσικό/νομικό πρόσωπο υποβάλλει σχετική αίτηση στην αρχή, που είναι η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος – Ε.Υ.Ε.Π., ώστε αυτή να λάβει μέτρα, μπορεί να απορρίψει δε αυτή το αίτημα. Αν η αρμόδια αρχή δεν πράξει τίποτα ως προς την απόφαση, στοιχειοθείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειάς της. Έτσι, όπως ορίζεται και στη ΣτΕ 975/2015, η αρμόδια υπηρεσία, «η Ε.Υ.Ε.Π. σε περίπτωση που μετά από υποβολή αίτησης κατά το άρθρο 13 του π.δ. 148/2009, τεκμηριωμένης ως προς την ύπαρξη περιβαλλοντικής ζημίας, διαπιστώσει συγκεκριμένη περιβαλλοντική ζημία, η οποία οφείλεται σε ελεγχόμενη από απόψεως χώρου και χρόνου ρύπανση προκαλούμενη από τη δράση ενός ή περισσότερων φορέων εκμετάλλευσης, η οποία καθιστά δυσχερή και ενδεχομένως αδύνατο τον εντοπισμό του υπεύθυνου ή των υπεύθυνων φορέων και μάλιστα κατά συγκεκριμένο ποσοστό ευθύνης, οφείλει να κάνει δεκτό το αίτημα για ανάληψη δράσης, χωρίς να απαιτείται ο καταλογισμός της περιβαλλοντικής ευθύνης συγκεκριμένου φορέα εκμετάλλευσης… και οφείλει να διαβιβάσει περαιτέρω…». Έτσι, μπορεί να ακυρωθεί η άρνηση της Διοίκησης να απαντήσει αιτιολογημένα στο σχετικό αίτημα του διοικουμένου.
Λοιπά σημεία του ρόλου της Ε.Υ.Ε.Π.
Κατά το άρθρο 18 παρ. 1 του π.δ. 148/2009 οποιαδήποτε πράξη της αρμόδιας αρχής σχετική με μέτρα πρόληψης ή αποκατάστασης πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς. Η εν λόγω απόφαση ή πράξη κοινοποιείται άμεσα στον φορέα εκμετάλλευσης, ο οποίος ενημερώνεται συγχρόνως και για τα ένδικα μέσα που του παρέχει το ισχύον δίκαιο κατά της πράξης, καθώς επίσης και για τις σχετικές προθεσμίες στις οποίες υπόκεινται τα μέσα αυτά. Η άσκηση ενδίκου μέσου δεν συνεπάγεται αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης, χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα άσκησης αιτήσεως αναστολής εκτέλεσης κατά της πράξης αυτής.
Επιπροσθέτως, το άρθρο 16 του π.δ. 148/2009 προβλέπει τακτικούς και έκτακτους ελέγχους εκ μέρους των αρμόδιων Τομέων της Ε.Υ.Ε.Π.. Στους φορείς εκμετάλλευσης που παραβαίνουν τις διατάξεις του π.δ. επιβάλλονται, κατά το άρθρο 17, οι διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 30 του ν. 1650/1986.
Στην ελληνική έννομη τάξη αρκεί το έννομο συμφέρον, όπως προβλέπεται από τη νομολογία του ΣτΕ αλλά και των πολιτικών δικαστηρίων και στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκε και το άρθρ. 13 π.δ. 148/2009 που κάνει λόγο για έννομο συμφέρον χωρίς να επαναλάβει την απαίτηση του επαρκούς εννόμου συμφέροντος. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 13 παρ. 1, «κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο: α) επηρεάζεται ή ενδέχεται να επηρεασθεί από περιβαλλοντική ζηµία, ή β) έχει έννομο συμφέρον από τη λήψη απόφασης σχετικά µε περιβαλλοντική ζηµία, δικαιούται να υποβάλει εγγράφως στον αρμόδιο Τομέα της Ε.Υ.Ε.Π., τις πληροφορίες που διαθέτει, σχετικά µε την περιβαλλοντική ζηµία που έχει υποπέσει στην αντίληψή του, όπως επίσης και να καλέσει την αρμόδια αρχή να αναλάβει δράση».
Η Ε.Υ.Ε.Π. κατά την παρ. 4 του άρθρου 13 του π.δ. 148/2009 μπορεί εξ αρχής να απορρίπτει την αίτηση, αν η αίτηση είναι εμφανώς παράλογη, ακατάλληλη ή προδήλως αβάσιμη, αν διατυπώνεται κατά τρόπο καταχρηστικό καθώς και όταν δεν συνοδεύεται από τις πληροφορίες και τα απαραίτητα στοιχεία.
Για τη σύνταξη της αίτησης απαιτείται εξειδικευμένος νομικός.