Με βήμα σημειωτόν και με διαφορετικούς όρους σε σχέση με άλλες χώρες του εξωτερικού όπου ο θεσμός έχει εξελιχθεί και αποδίδει καρπούς στις τοπικές κοινωνίες, προχωρούν οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα. Οι φορείς καταγγέλλουν παρατεταμένη αδράνεια και καθυστερήσεις στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών οδηγιών που αφορούν την ενεργειακή συμμετοχή των πολιτών ενώ επισημαίνουν ότι τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που θα έπρεπε να στηρίζουν το βασικό πυρήνα των ενεργειακών κοινοτήτων διοχετεύονται σε άλλα προγράμματα τα οποία όμως δεν λειτουργούν με τη λογική του συγκεκριμένου θεσμού.
Ο κ. Δημήτρης Κιτσικόπουλος, πρόεδρος της Δέσμης Ενεργειακών Κοινοτήτων, του πανελλαδικού δικτύου ενεργειακών κοινοτήτων οι οποίες εκπροσωπούν περισσότερους από 4.500 ωφελούμενους, μιλώντας στο Insider.gr αναλύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο θεσμός. Όπως σημειώνει, από το 2019 που τέθηκε το νομικό πλαίσιο για τα έργα αυτοπαραγωγής μέσω εικονικού συμψηφισμού (virtual net-metering) με στόχο να δημιουργηθούν συνθήκες για κοινωνική συμμετοχή και να δοθεί κίνητρο για επενδύσεις, σήμερα, πέντε χρόνια μετά, ο συμψηφισμός δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη (οι πολίτες επένδυαν αλλά δεν φαινόταν το όφελος). Η υλοποίηση πολλών έργων καθυστέρησε λόγω διοικητικών εμποδίων, αδυναμίας σύνδεσης στο δίκτυο και έλλειψης χρηματοδότησης. Στη συνέχεια το μοντέλο του εικονικού συμψηφισμού αντικαταστάθηκε από τον ταυτοχρονισμένο συμψηφισμό ο οποίος, από οικονομικής άποψης, δεν είναι τόσο ευνοϊκός όσο το προηγούμενο καθεστώς και στην πράξη δεν λειτουργεί ακόμη πλήρως αντιμετωπίζοντας καθυστερήσεις στην εφαρμογή (κυρίως λόγω της απουσίας της υπουργικής απόφασης που θα καθορίζει τις τεχνικές λεπτομέρειες, τις χρεώσεις, τη διαδικασία σύνδεσης και το πως θα υπολογίζεται η ταυτόχρονη κατανάλωση).
Ο κ. Κιτσικόπουλος επισημαίνει ότι εκτός από τα πολλαπλά προβλήματα που έχουν οι ενεργειακές κοινότητες σε σχέση με την αυτοπαραγωγή, δεν υπάρχουν υποστηρικτικό πλαίσιο και επαρκή κίνητρα για την ανάπτυξη και άλλων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως συμβαίνει στο εξωτερικό (και όπως προβλέπει και το ελληνικό νομικό πλαίσιο). Για παράδειγμα, σε χώρες του εξωτερικού οι ενεργειακές κοινότητες έχουν διευρυμένη δραστηριότητα και στον τομέα της ηλεκτροκίνησης, της ενεργειακής ευελιξίας και στην ανακαίνιση κτιρίων και με τον τρόπο που λειτουργούν μπορούν να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας, να συσσωρεύσουν και να διαμοιράσουν αποτελεσματικά στα μέλη τους τεχνογνωσία, να παρέχουν τεχνική υποστήριξηκαι να εξασφαλίσουν εύκολα χρηματοδότηση. «Δεν υπάρχει πολιτική βούληση, υπάρχει ο νόμος αλλά δεν λειτουργεί στην πράξη», υπογραμμίζει ο κ. Κιτσικόπουλος και αναλύοντας περαιτέρω σημειώνει ότι με την ίδια λογική όπου οι πάροχοι ενέργειας σχεδιάζεται να επεκταθούν και στην παροχή υπηρεσιών για ανακαινίσεις κτιρίων θα μπορούσε παράλληλα να ενθαρρυνθεί και η συμμετοχή των ενεργειακών κοινοτήτων σε αυτή την αγορά, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Είναι λοιπόν αναγκαίο η Πολιτεία να καταστήσει πιο ευνοϊκό το πλαίσιο ώστε να συμμετάσχουν απρόσκοπτα οι πολίτες και οι ενεργειακές κοινότητες να εκπληρώσουν τον σκοπό για τον οποίο ιδρύονται με δυνατότητα επέκτασης των επιχειρηματικών τους μοντέλων στα πεδία που προβλέπει ο νόμος και ταυτόχρονα, συμβαδίζοντας με το επιτυχημένο πρότυπο που εφαρμόζεται στο εξωτερικό.
Καμπανάκι από τη ΔΕΣΜΗ Ενεργειακών Κοινοτήτων: «Υπονομεύεται η ενεργειακή δημοκρατία στην Ελλάδα»
Η ΔΕΣΜΗ Ενεργειακών Κοινοτήτων με πρόσφατη επιστολή στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), κατήγγειλε την παρατεταμένη αδράνεια και τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών οδηγιών που αφορούν την ενεργειακή συμμετοχή των πολιτών.
Στην επιστολή του ο φορέας επισημαίνει ότι η Οδηγία 2018/2001 (RED II) και η Οδηγία 2019/944, που αποτελούν τα θεμέλια της νέας ενεργειακής πολιτικής της Ε.Ε., προβλέπουν ρητά την πλειοψηφική συμμετοχή πολιτών στις ενεργειακές κοινότητες και την προώθηση συλλογικών, μη κερδοσκοπικών σχημάτων. Ωστόσο, όπως τονίζει, η ελληνική κυβέρνηση επιτρέπει τη δημιουργία κοινοτήτων χωρίς ουσιαστική συμμετοχή φυσικών προσώπων, γεγονός που αντιβαίνει στις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις και αλλοιώνει τον κοινωνικό χαρακτήρα του θεσμού. Ταυτόχρονα, κάνει λόγο για «σοβαρή ζημία στους πολίτες και στη βιώσιμη ενεργειακή ανάπτυξη της χώρας» και ζητά άμεση θεσμική επανόρθωση.
Η διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων που προορίζονται για την ενίσχυση των ενεργειακών κοινοτήτων τέθηκε για άλλη μία φορά στην κυβέρνηση. Σύμφωνα με την επιστολή, κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που θα έπρεπε να στηρίζουν αυθεντικές πρωτοβουλίες πολιτών διοχετεύονται σε προγράμματα όπως το «ΑΠΟΛΛΩΝ», το οποίο –όπως υποστηρίζεται– δεν προάγει την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. «Η κατανομή των ευρωπαϊκών πόρων σε μη σχετιζόμενες ιδιωτικές ή κρατικές πρωτοβουλίες στερείται νόμιμης βάσης και παρερμηνεύει την ουσία των οδηγιών», τονίζει η ΔΕΣΜΗ, προτείνοντας τα κονδύλια αυτά να κατευθυνθούν σε κοινότητες που προωθούν την τοπική απασχόληση, την τεχνογνωσία και την κοινωνική συνοχή.
Στο μέτωπο των τεχνικών εμποδίων, η επιστολή χαρακτηρίζει «απαράδεκτη» την έλλειψη κατανομής ηλεκτρικού χώρου για τις ενεργειακές κοινότητες πολιτών, καταγγέλλοντας ότι οι αυθεντικές κοινότητες βρίσκονται στην πέμπτη σειρά προτεραιότητας στη διαδικασία αδειοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό, ζητείται θεσμοθέτηση προτεραιότητας Α ή Β, επισημαίνοντας ότι χωρίς πρόσβαση στο δίκτυο τα έργα καθίστανται ουσιαστικά ανενεργά. Παράλληλα, καλεί το ΥΠΕΝ να ενεργοποιήσει την ετήσια υποχρέωση αξιολόγησης φραγμών που προβλέπει ο νόμος 5037/2023 και το άρθρο 22 της Οδηγίας RED II, με συμμετοχή του ΚΑΠΕ και των ίδιων των ενεργειακών κοινοτήτων.
Η επιστολή αναφέρεται επίσης στα προβλήματα λειτουργίας των έργων εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (virtual net-metering), τα οποία –όπως επισημαίνεται– πλήττονται από περικοπές ισχύος και αβεβαιότητα ως προς το νέο μοντέλο virtual net-billing. Η ΔΕΣΜΗ ζητά την άμεση εξαίρεση των έργων αυτών από περιορισμούς, τονίζοντας ότι έχουν χρηματοδοτηθεί αποκλειστικά από πολίτες και τοπικές επιχειρήσεις, συχνά με τη συμμετοχή ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών. Η κατάσταση, όπως σημειώνεται, απειλεί τη βιωσιμότητα των κοινοτήτων που μόλις τώρα αρχίζουν να απολαμβάνουν τους καρπούς των επενδύσεών τους.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην ενεργειακή ευελιξία. Η ΔΕΣΜΗ υπογραμμίζει ότι οι κοινότητες μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στη σταθερότητα του δικτύου, διαχειριζόμενες φορτία, αποθήκευση και δεδομένα, και ζητά τη δημιουργία κινήτρων ώστε να ενταχθούν ισότιμα στην αγορά ευελιξίας, σύμφωνα με τις τελευταίες ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. Παράλληλα, καλεί το ΥΠΕΝ να ενισχύσει τη δυνατότητα των κοινοτήτων να αναπτύξουν νέες υπηρεσίες –όπως ηλεκτροκίνηση, συλλογικές ανακαινίσεις κτιρίων και εξοικονόμηση ενέργειας– προσφέροντας ολιστικές λύσεις με κοινωνικό πρόσημο.
Στο πλαίσιο αυτό, η ΔΕΣΜΗ απευθύνει ανοιχτή έκκληση για άμεση συμμόρφωση της Ελλάδας με το ευρωπαϊκό δίκαιο και για ουσιαστικό διάλογο με το ΥΠΕΝ. «Η επίκληση του όρου “ενίσχυση των ενεργειακών κοινοτήτων” σε κάθε νέο νομοθέτημα δεν μπορεί να παραμένει κενή περιεχομένου», σημειώνει, προειδοποιώντας ότι η συνεχιζόμενη αδράνεια εκθέτει τη χώρα σε ευρωπαϊκές κυρώσεις και ακυρώνει τη συμμετοχή των πολιτών στη βιώσιμη ανάπτυξη.
