Η πρόσφατη και συνεχιζόμενη άνοδος των τιμών στην ενέργεια αποδεικνύει για πολλοστή φορά ότι η αύξηση της διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα δεν αποτελεί απλώς μια αναγκαιότητα, αλλά οφείλει να καταστεί η βασική προτεραιότητα.
Του Αριστοτέλη Χαντάβα*
Πρώτον, γιατί το ενεργειακό κόστος επηρεάζει καθοριστικά την ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς λειτουργεί ανασταλτικά για νέες επενδύσεις, δυσκολεύει τη λειτουργία της βιομηχανίας και επιβαρύνει σε τέτοιο βαθμό τους πολίτες, ώστε οι κυβερνήσεις να λαμβάνουν εξειδικευμένα μέτρα οικονομικής στήριξης. Και αυτά τα μέτρα δεν έρχονται σε μια περίοδο ευημερίας, αλλά προστίθενται στις ήδη επιβαρυμένες από την πανδημία οικονομίες. Δεύτερον, διότι έχοντας ως δεδομένο ότι ρίζα του προβλήματος είναι η εξάρτηση από το φυσικό αέριο, είτε αυτό το πρόβλημα αφορά στην αύξηση του κόστους του είτε στην έλλειψη του, προκύπτει το ζήτημα της ασφάλειας εφοδιασμού. Για να πετύχει η ενεργειακή μετάβαση και να φτάσει η Ευρώπη στην κλιματική ουδετερότητα θα πρέπει να απεξαρτηθεί από την εισαγωγή του φυσικού αερίου και να εξασφαλίσει τη δική της παραγωγή βιώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας.
Όλα τα ανωτέρω αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη τους δυο ακόλουθους παράγοντες. Από τη μία, θα επιταχύνεται ο εξηλεκτρισμός όλο και περισσότερων τομέων της οικονομίας, όπως είναι η μετακίνηση και η θέρμανση, καθώς αναμφίβολα την ερχόμενη δεκαετία η απανθρακοποίηση θα συνοδευτεί από την αύξηση των χρήσεων της ηλεκτρικής ενέργειας. Από την άλλη, όσο αυξάνεται ο εξηλεκτρισμός τόσο θα μεγαλώνουν και οι καταναλώσεις του ρεύματος, οπότε το κόστος και η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι καθοριστικά για να μπορέσουμε αποτελεσματικά να καλύψουμε τις ανάγκες των πολιτών και να ηλεκτροδοτήσουμε τις κοινωνίες.
Η μοναδική οικονομική, ασφαλής γεωπολιτικά και πραγματικά φιλική προς το περιβάλλον επιλογή είναι η ακόμη πιο φιλόδοξη υλοποίηση ενός προγράμματος εγκατάστασης έργων ΑΠΕ. Σε μια εποχή όπου τα δεδομένα αλλάζουν με ασύλληπτη ταχύτητα και ταυτόχρονα η ευρωπαϊκή κοινωνία δοκιμάζεται από την πανδημία και την αύξηση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας, οι ΑΠΕ αποτελούν έναν σταθερό μοχλό ανάπτυξης ο οποίος θα μας οδηγήσει με ασφάλεια στη νέα ενεργειακή εποχή. Στην εποχή όπου θα χρειαστούμε μεγάλες ποσότητες πράσινης ενέργειας για να υποστηρίξουμε το καύσιμο του μέλλοντος, το υδρογόνο. Το πράσινο υδρογόνο θα ενισχύσει τη διαδικασία απανθρακοποίησης δίνοντας λύσεις σε τομείς που δεν είναι ρεαλιστικό να εξηλεκτριστούν, όπως για παράδειγμα οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες.
Το στοίχημα της αποθήκευσης
Η χώρα μας, η οποία μέχρι στιγμής φαίνεται να βασίζει την ενεργειακή της μετάβαση στο φυσικό αέριο, προκειμένου να απανθρακοποιήσει την οικονομία της και να εξορθολογήσει το ενεργειακό κόστος, θα πρέπει να εφαρμόσει ένα πιο φιλόδοξο πλάνο στόχων για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, βάσει του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ που θα αποτυπώνει και το «Fit for 55». Βέβαια, η αποδοχή του νέου εθνικού σχήματος στήριξης των ΑΠΕ πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προόδου, ωστόσο υπάρχει ακόμη αρκετός χώρος για να επιτευχθεί ο απαιτούμενος ενεργειακός μετασχηματισμός. Καταρχάς, κομβικό σημείο αποτελεί η περαιτέρω απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας των ΑΠΕ, η οποία θα εξυπηρετήσει τους στόχους της πράσινης ανάπτυξης. Εκτός από την επίλυση των γραφειοκρατικών εμποδίων, απαιτείται και η ουσιαστική στελέχωση των υπηρεσιών ώστε να έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στον αυξημένο όγκο αιτήσεων. Η απλοποίηση με υποστελεχωμένες υπηρεσίες δεν θα μειώσει τον χρόνο έγκρισης των αδειών για να ξεκινήσει η υλοποίηση των έργων και πλέον δεν υπάρχει η πολυτέλεια για άλλες καθυστερήσεις.
Δεύτερον, όπως είναι προφανές, τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας θα διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση. Είναι ένας τομέας στον οποίο παρατηρείται κωλυσιεργία για αρκετά χρόνια. Ως εκ τούτου, η θέσπιση του ρυθμιστικού πλαισίου για την αποθήκευση, με γνώμονα την ευρωπαϊκή αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας που θα ευνοήσει την ισορροπημένη ανάπτυξη όλων των τεχνολογιών αποθήκευσης, πρέπει να ολοκληρωθεί άμεσα. Αυτή τη στιγμή η χώρα, μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου το καλοκαίρι, στερείται περίπου 3GW από μπαταρίες. Ταυτόχρονα, με το πάγωμα συγκεκριμένων έργων αποθήκευσης αποτρέπονται σημαντικές επενδύσεις. Ενδεχομένως, για να εξισορροπηθεί ο χαμένος χρόνος των ήδη αδειοδοτημένων έργων αποθήκευσης και να επιταχυνθεί η βιώσιμη απολιγνιτοποίηση, θα μπορούσε να τους δοθεί ασύμμετρη προτεραιότητα σύνδεσης στο σύστημα.
Το επενδυτικό πλαίσιο
Συμπληρωματικά, άλλα δύο ζητήματα σχετικά με την εγχώρια αγορά ενέργειας χρειάζεται να διευθετηθούν ώστε να διευκολυνθεί η διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα. Το πρώτο είναι το repowering (αντικατάσταση εξοπλισμού), το οποίο θα συμβάλλει άμεσα στην αύξηση της εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ, και το δεύτερο είναι το εθνικό σχήμα για τα διμερή συμβόλαια αγοραπωλησίας ενέργειας (PPAs), το οποίο θα υποστηρίξει την ανάπτυξη των ΑΠΕ εκτός κρατικών ενισχύσεων και συνάμα θα συνεισφέρει στην απανθρακοποίηση της βιομηχανίας. Φυσικά, ο οποιοσδήποτε εκσυγχρονισμός του ρυθμιστικού πλαισίου θα είναι μάταιος αν δεν συνδυαστεί με την ενίσχυση της ραχοκοκαλιάς του συστήματος, δηλαδή την ψηφιοποίηση και την αναβάθμιση του υφιστάμενου δικτύου. Σήμερα το δίκτυο αδυνατεί να ανταπεξέλθει στην πρόκληση της μεγαλύτερης διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, δεν διασφαλίζει την εκτέλεση των υπό ανάπτυξη έργων και το πιο σημαντικό, δεν προσελκύει επενδύσεις.
Και σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα αναζητεί νέους πόρους για να προσθέσει πράσινα GW ώστε να πετύχει τους περιβαλλοντικούς της στόχους, είναι κρίσιμο να υπάρχει ένα ελκυστικό πλαίσιο για τους επενδυτές. Πέραν του δικτύου, το περιβάλλον θα γίνει ακόμη πιο φιλόξενο αν ενισχυθεί η διαφάνεια και η αξιοκρατία των ρυθμιστικών κανονισμών, ευνοηθεί ο υγιής ανταγωνισμός μέσω της ενδυνάμωσης του εποπτικού ρόλου της ΡΑΕ, προστατευτούν τα υπό ανάπτυξη έργα ΑΠΕ και θωρακιστεί η βιωσιμότητα του ΕΛΑΠΕ, δηλαδή δεν χρηματοδοτήσει ξανά άλλες ανάγκες πέραν του αρχικού του σκοπού όπως συμβαίνει τελευταία. Αν το ρυθμιστικό πλαίσιο εκσυγχρονιστεί γρήγορα, το εθνικό δίκτυο βελτιωθεί σημαντικά και η εγχώρια αγορά ενέργειας θεσπιστεί με διαφάνεια και αξιοκρατία, τότε θα μπορούμε να αισιοδοξούμε πως οι ΑΠΕ, ως σταθερός μοχλός ανάπτυξης, θα μας εισάγουν στη νέα ενεργειακή εποχή.
Ο κ. Αριστοτέλης Χαντάβας είναι επικεφαλής Ευρώπης Enel Green Power και Πρόεδρος SolarPower Europe
