Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια ανησυχητική αύξηση στη δημιουργία μεγάλων οικισμών σε εκτός σχεδίου περιοχές, ιδίως σε μικρά και μεσαία νησιά της Ελλάδας, μέσω συγκεκριμένων εργαλείων τουριστικής ανάπτυξης. Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες και τις δημοτικές αρχές, που βλέπουν τη φυσιογνωμία των νησιών τους να αλλοιώνεται, χωρίς τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις αποφάσεις.
Τα Σύνθετα Τουριστικά Καταλύματα, οι Οργανωμένοι Υποδοχείς Τουριστικών Δραστηριοτήτων μέσω Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων, και οι μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις, προωθούμενες μέσω Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ), επιτρέπουν την ανέγερση μεγάλων τουριστικών μονάδων και πολυτελών κατοικιών σε εκτάσεις που επιλέγονται από ιδιώτες επενδυτές και όχι από το Δημόσιο, μέσω κεντρικού σχεδιασμού. Αυτές οι επενδύσεις συχνά δεν προϋποθέτουν καν πολεοδόμηση, ενώ προωθούν τεράστια έργα που πολλές φορές ξεπερνούν την έκταση και τον πληθυσμό των υφιστάμενων οικισμών.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν πρόσφατες περιπτώσεις στην Αστυπάλαια, όπου η ανάπτυξη φαίνεται να ματαιώνεται μετά από σφοδρές αντιδράσεις, και στην Αντίπαρο, όπου προωθείται η κατασκευή ξενοδοχείων και 100 περίπου πολυτελών βιλών σε έκταση που περιλαμβάνει ακόμα και δασικές περιοχές. Η προσπάθεια αποχαρακτηρισμού αυτών των δασικών εκτάσεων έχει ήδη ξεκινήσει, σύμφωνα με το υλικό μάρκετινγκ του επενδυτή.
Το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των επενδύσεων είναι η σύνδεση του τουριστικού τομέα (ξενοδοχεία) με την ανάπτυξη πολυτελών κατοικιών προς πώληση ή μίσθωση, προωθώντας το real estate ως τον κύριο στόχο. Αυτός ο μη παραγωγικός κλάδος βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο των επενδυτικών στρατηγικών, με αποτέλεσμα τη συνένωση εκτάσεων εκτός σχεδίου για την ανέγερση επαύλεων, που δεν ταιριάζουν με την κλίμακα των παραδοσιακών οικισμών ή των ίδιων των νησιών.
Οι δήμοι και οι τοπικές κοινωνίες, αν και άμεσα επηρεαζόμενοι, δεν έχουν λόγο στις αποφάσεις αυτές, καθώς ο οικείος ΟΤΑ δεν ερωτάται και δεν έχει τη δυνατότητα να παρέμβει. Η επίθεση αυτή στον παραδοσιακό χαρακτήρα των νησιών μέσω τουριστικής ανάπτυξης και real estate φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμη, καθώς οι κατασκευές πολλαπλασιάζονται, αλλοιώνοντας το ιστορικά διαμορφωμένο τοπίο.
Πολλοί δήμαρχοι νησιών, βλέποντας τον κίνδυνο που διατρέχουν οι περιοχές τους, ζητούν άμεσα να καταργηθούν οι στρατηγικές τουριστικές επενδύσεις και όλες οι μορφές καταλυμάτων που συνδέονται με το real estate. Το αίτημα είναι σαφές: να προστατευθεί ο μοναδικός χαρακτήρας των νησιών και να διασωθεί το ιστορικό τους τοπίο, προτού χαθεί οριστικά.
