Nέο τοπίο και σημαντικές εξελίξεις στην αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα

Σήμερα η τεχνολογία προσφέρει ένα ευρύ φάσμα τεχνικών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας από τους ηλεκτροχημικούς συσσωρευτές (Lead-acid, Ni-Cd, NaS, Sodium-nickel-chloride, Li-ion), μέχρι τις θερμικές μεθόδους και φυσικά την αντλησιοταμίευση. Η ευρεία χρήση τεχνικών αποθήκευσης, μαζί με την ανάπτυξη των διασυνοριακών διασυνδέσεων και την απόκριση της ζήτησης αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες στην μεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και την επίτευξη των κλιματικών στόχων, καθώς αντιμετωπίζουν τα εγγενή προβλήματα στοχαστικότητας και γενικότερα αστάθειας των ΑΠΕ.

Στην Ελλάδα κατά το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον για έργα αποθήκευσης και έχουν λάβει χώρα σημαντικές νομορυθμιστικές εξελίξεις.

Ήδη από τον Ιούλιο του έτους 2022 με τον Ν. 4951/2022 προστέθηκαν σχετικές διατάξεις στον βασικό Ενεργειακό Νόμο της χώρας (Ν. 4001/2011, άρθρα 132 Ε έως και 132 Η και 135 Α) που έθεσαν το γενικό πλαίσιο ανάπτυξης της δραστηριότητας αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και παρείχαν τις σχετικές κανονιστικές εξουσιοδοτήσεις προς τις εμπλεκόμενες διοικητικές αρχές (ΥΠΕΝ και ΡΑΕ). Σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις διαδραμάτισε και διαδραματίζει πάντα το ευρωπαϊκό πλαίσιο ώθησης και στήριξης.

Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) ενέκρινε ήδη από τον Δεκέμβριο του 2021 με βάση τους κανόνες ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων σημαντική χρηματοδοτική στήριξη (upfront επενδυτική ενίσχυση ύψους 250.000.000 ευρώ, πλέον ετήσιας ενίσχυσης για 25 έτη) για το εμβληματικό έργο αντλησιοταμίευσης της Αμφιλοχίας συνολικής ισχύος 680 MW, το οποίο σημειωτέον έχει χαρακτηρισθεί και ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (Project of Common Interest – PCI) με βάση τις σχετικές ενωσιακές διατάξεις. Πέραν αυτού, τον Σεπτέμβριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε, εκ νέου βάσει των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, το πλαίσιο διενέργειας ανταγωνιστικών διαδικασιών για την χορήγηση επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης σε άλλα έργα αποθήκευσης συνολικής ισχύος 1.000 MW πάλι με πόρους του ΤΑΑ.

Σε συνέχεια της παραπάνω εγκριτικής απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Μάιο του τρέχοντος έτους εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση για τον καθορισμό του πλαισίου διενέργειας των σχετικών ανταγωνιστικών διαδικασιών (ΥΠΕΝ/ΔΗΕ/55948/1087 – ΦΕΚ Β΄ 3416/20-5-2023) και ανατέθηκε η διενέργεια των διαγωνισμών στην ΡΑΕ, ήδη μετονομασθείσα σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Τα 1.000 MW θα κατανεμηθούν σε τρείς διαγωνιστικές διαδικασίες (Α΄, Β΄, και Γ΄), 400 MW, 300 MW και 300MW αντίστοιχα, ενώ προβλέπεται η χορήγηση επενδυτικής ενίσχυσης 200.000 €/MW και σωρευτικά λειτουργικής ενίσχυσης για δέκα (10) έτη από την έκδοση της άδειας λειτουργίας του σταθμού. Η λειτουργική ενίσχυση θα λειτουργεί στην ουσία ως ένα συμβόλαιο επί της διαφοράς (Contract for Difference – CfD) με βάση την προσφορά που έχει δώσει ο επιτυχών συμμετέχων στον διαγωνισμό, ενώ προβλέπεται και ένας μηχανισμός παροχής κινήτρου για την αποτελεσματική συμμετοχή του ενισχυόμενου σταθμού αποθήκευσης (ΣΑΗΕ) στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.

Οι διαγωνισμοί θα είναι μειοδοτικοί με άπαξ προσφορά (single-stage bidding), ενώ η ανώτατη τιμή εκκίνησης για την Α΄ Ανταγωνιστική διαδικασία ορίστηκε στα 115.000 ευρώ/MW/έτος.

Η ΡΑΑΕΥ, βάσει των προβλέψεων της προαναφερθείσας ΥΑ, εξέδωσε σχετική απόφαση (ΡΑΑΕΥ Ε 45/2023, ΦΕΚ Β΄3939/17-6-2023) προκήρυξης της Α΄ διαγωνιστικής διαδικασίας (1/2023) για την χορήγηση επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης σε έργα αποθήκευσης συνολικής ισχύος 400 MW. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας, οι σχετικές προσφορές από τους ενδιαφερόμενους θα πρέπει να έχουν υποβληθεί έως και τις 10.07.2023, η δε ανακήρυξη των οριστικών αποτελεσμάτων κατόπιν της αξιολόγησης των προσφορών των συμμετεχόντων από την ΡΑΑΕΥ αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις 10.8.2023.

Οι ανωτέρω νομορυθμιστικές εξελίξεις συνιστούν σημαντικό βήμα για το ουσιαστικό πλέον άνοιγμα αυτής της νέας επενδυτικής δραστηριότητας που θεωρείται ως το «next big thing» στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όλοι οι μεγάλοι «παίκτες» της αγοράς, εγχώριοι και διεθνείς, αλλά και πολυάριθμοι μικρότεροι παραγωγοί και developers έχουν σπεύσει να αδειοδοτήσουν νέα έργα αποθήκευσης και αναμένεται να δώσουν βροντερό «παρών» στους επικείμενους διαγωνισμούς.

Ασφαλώς, όπως σε κάθε νέο πεδίο επενδυτικής – και δη ρυθμιζόμενης – δραστηριότητας, δεν λείπουν οι προκλήσεις, νομικές και επιχειρηματικές.

• Πρώτον, η διασφάλιση του υγιούς ανταγωνισμού. Είναι άξιο μνείας ότι στην προκήρυξη ορίζεται ανώτατο όριο ισχύος ανά συμμετέχοντα Σταθμό Αποθήκευσης (ΣΑΗΕ) έως και 100 MW και κατ’ ελάχιστο όριο συμμετοχής τουλάχιστον τεσσάρων (4), ανεξάρτητων μεταξύ τους, συμμετεχόντων ΣΑΗΕ στη διαγωνιστική διαδικασία. Με αυτά τα δεδομένα και προκειμένου να διευκολυνθεί περαιτέρω η ανάπτυξη αποτελεσματικού ανταγωνισμού, δίδεται η δυνατότητα, εκ παραλλήλου με τη διεξαγωγή της διαγωνιστικής διαδικασίας, ο συμμετέχων να υποβάλει αίτηση προς τη ΡΑΑΕΥ για τροποποίηση/κατάτμηση της υφιστάμενης άδειας αποθήκευσης που κατέχει. Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνεται τόσο η συνένωση μικρών έργων αποθήκευσης σε ένα μεγαλύτερο και πιο ανταγωνιστικό, όταν αυτό είναι τεχνικά δυνατό, όσο και η συμμετοχή ενός έργου, του οποίου η ισχύς υπερβαίνει τα 100 MW (με κατάτμηση/περικοπή της ισχύος του), έργο που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει. Μένει να διαπιστωθεί στην πράξη σε ποιο βαθμό θα επιτευχθεί το επιθυμητό επίπεδο ανταγωνισμού στους επικείμενους διαγωνισμούς.
• Δεύτερον, η προσέλκυση σοβαρών επενδυτών και η δυνατότητα πρόσβασής τους σε χρηματοδότηση («bankability»). Πέραν της Εγγυητικής Επιστολής Συμμετοχής ύψους 35.000 ευρώ/MW και του σχετικού τέλους συμμετοχής (2.500 ευρώ) που υποχρεούνται να προσκομίσουν/καταβάλουν όλοι οι συμμετέχοντες στη διαγωνιστική διαδικασία, προβλέπεται και η υποβολή από τους επιτυχόντες μιας σειράς άλλων Εγγυητικών Επιστολών σημαντικού ύψους, και δη της Εγγυητικής Επιστολής Έγκαιρης και Έντεχνης Εκτέλεσης ύψους 250.000 ευρώ/MW και της Εγγυητικής Επιστολής Καλής Λειτουργίας ύψους 200.000 ευρώ/MW για τα πρώτα πέντε (5) έτη λειτουργίας, απομειούμενη κατόπιν σε 100.000 ευρώ/MW, που αποσκοπούν στη διασφάλιση της αξιοπιστίας των συμμετεχόντων και των προσφορών τους, αλλά και την μεταγενέστερη ορθή και εμπρόθεσμη εκτέλεση του ενισχυόμενου έργου αποθήκευσης. Δεδομένων των πιεστικών προθεσμιών του σχήματος των διαγωνισμών αλλά και της (ενωσιακής) επιταγής για ολοκλήρωση των έργων μέχρι τέλος του 2025 ως προϋπόθεση για τη χορήγηση επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης, η ετοιμότητα και βούληση των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν έργα αποθήκευσης, το περίφημο «bankability», αποτελεί κρίσιμο στοιχείο της εξίσωσης για την επιτυχία του εγχειρήματος.
• Τρίτον, το υπό διαμόρφωση ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο. Πρέπει να σημειωθεί ότι οδεύουμε προς την διεξαγωγή της διαγωνιστικής διαδικασίας χωρίς να έχει ακόμη εκδοθεί από τη ΡΑΑΕΥ η προβλεπόμενη απόφαση σχετικά με την «Μεθοδολογία Ετήσιας Ενίσχυσης ΣΑΗΕ», ενώ και η απόφαση του ΥΠΕΝ για την έκδοση του πολυαναμενόμενου «Κανονισμού Αδειών Αποθήκευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας» εκκρεμεί. Παρά το γεγονός ότι σημαντικά ζητήματα αποσαφηνίστηκαν από την Υπουργική Απόφαση για την προκήρυξη των διαγωνισμών και την Προκήρυξη 1/2023 της ΡΑΑΕΥ για τον πρώτο διαγωνισμό, οι παραπάνω εκκρεμότητες καταλείπουν ακόμη κάποια «ανασφάλεια» στους επενδυτές για το γενικότερο ρυθμιστικό περιβάλλον, εντός του οποίου θα κληθούν να προχωρήσουν και να λειτουργήσουν τα σχετικά έργα, είτε τελικά συμμετάσχουν/επιτύχουν στη διαγωνιστική διαδικασία, είτε όχι, ανασφάλεια που θα πρέπει το συντομότερο να θεραπευθεί με την έκδοση από τις αρμόδιες αρχές των σχετικών κειμένων, ώστε να αρτιωθεί το νομικό πλαίσιο άσκησης της δραστηριότητας της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας.

Εν κατακλείδι, η διεξαγωγή και τα αποτελέσματα της πρώτης διαγωνιστικής διαδικασίας αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς θα διαμορφώσουν σε μεγάλο βαθμό το τοπίο και το μέλλον της αποθήκευσης στη χώρα μας έως το έτος 2025. Εκ παραλλήλου, θα αποτελέσουν ένα σημαντικό προηγούμενο για την επίλυση των σχετικών νομικών και ρυθμιστικών ζητημάτων που ούτε λίγα είναι, ούτε ήσσονος σημασίας.

* Ο Δρ. Βασίλειος Καραγιάννης είναι Εταίρος στην KLC Law Firm