Με έντονο προβληματισμό παρακολουθεί η αγορά την έναρξη υλοποίησης του προγράμματος Εξοικονομώ 2025 με τους επαγγελματίες σε περιοχές όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός εγκρίσεων αιτήσεων να εκφράζουν ανοιχτή ανησυχία για τη δυνατότητα να υλοποιηθούν ταυτόχρονα όλα τα έργα εντός χρονοδιαγράμματος. Στο πλαίσιο αυτό προειδοποιούν ότι ο συνδυασμός ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων, έλλειψης τεχνικών συνεργείων, περιορισμένης διαθεσιμότητας υλικών και της αιφνιδιαστικής επιβολής πλαφόν στο κόστος δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο για την ομαλή υλοποίησή του.
Το Εξοικονομώ 2025 σε αριθμούς
Στο μεταξύ το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξέδωσε πρόσφατα την 1η Απόφαση Υπαγωγής ωφελούμενων σηματοδοτώντας επισήμως την έναρξη των παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης. Στην πρώτη φάση εντάχθηκαν 20.840 ωφελούμενοι από όλη τη χώρα, με συνολική επιδότηση που φτάνει τα 464,9 εκατ. ευρώ και συνολικό επιλέξιμο προϋπολογισμό, συμπεριλαμβανομένων των λοιπών δαπανών, ύψους 586,8 εκατ. ευρώ. Σε πανελλαδικό επίπεδο, οι εγκρίσεις ανέρχονται συνολικά σε 33.253, ενώ ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος προσεγγίζει τα 720 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους κύκλους «Εξοικονομώ» που έχουν υλοποιηθεί, τόσο σε αριθμό ωφελούμενων όσο και σε δημοσιονομικό αποτύπωμα.
Η γεωγραφία των εγκρίσεων και οι «εστίες πίεσης»
Η κατανομή των εγκρίσεων αποτυπώνει με σαφήνεια και τις περιοχές όπου θα ασκηθεί η μεγαλύτερη πίεση στην αγορά. Η Θεσσαλία συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο όγκο, με 11.157 εγκρίσεις, γεγονός που συνδέεται άμεσα με τις φυσικές καταστροφές και τα αυξημένα ποσοστά επιδότησης για πληγείσες περιοχές και ειδικές κοινωνικές κατηγορίες.
Ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία με 6.365 εγκρίσεις και η Δυτική Μακεδονία με 3.785, ενώ στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη καταγράφονται 3.192 εγκρίσεις. Στην Ήπειρο εγκρίθηκαν 1.916 αιτήσεις, στη Στερεά Ελλάδα 1.823 και στην Αττική 1.447, με τη Δυτική Ελλάδα να ακολουθεί με 1.292. Στην Κρήτη οι εγκρίσεις φτάνουν τις 898 και στην Πελοπόννησο τις 690, ενώ χαμηλότερα κινούνται οι νησιωτικές περιοχές, με 508 εγκρίσεις στο Βόρειο Αιγαίο, 104 στο Νότιο Αιγαίο και μόλις 76 στα Ιόνια Νησιά.
Πότε ξεκινούν πραγματικά τα έργα
Οι δικαιούχοι καλούνται να επιλέξουν χρηματοδοτικό σχήμα, ενώ ξεκινά και η διαδικασία καταβολής προκαταβολών. Στην πράξη, όμως, όπως επισημαίνουν οι επαγγελματίες, η έναρξη των πραγματικών εργασιών μετατίθεται χρονικά. Οι θερμομονώσεις δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν τον χειμώνα, ενώ ακόμη και οι αντικαταστάσεις κουφωμάτων και συστημάτων θέρμανσης απαιτούν χρόνο για παραγγελίες, παραδόσεις και προγραμματισμό συνεργείων. Έτσι, ο «καθαρός» χρόνος υλοποίησης περιορίζεται ουσιαστικά στους μήνες από τον Μάρτιο και μετά.
Το πλαφόν των 280 ευρώ και οι αντιδράσεις
Καταλύτη για τις ανησυχίες της αγοράς αποτελεί και η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του ΥΠΕΝ για την επιβολή πλαφόν στο ανηγμένο κόστος, το οποίο ορίστηκε στα 280 ευρώ/τ.μ. ωφέλιμης επιφάνειας. Σύμφωνα με το υπουργείο, το μέτρο αποσκοπεί στη χρηστή οικονομική διαχείριση και στη διασφάλιση ίσης μεταχείρισης των ωφελούμενων. Σχολιάζοντας την αλλαγή αυτή ο πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Επαγγελματικών Θεμάτων του ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας, Κώστας Βλαχοδημητράκος, σημειώνει ότι η αλλαγή στο πλαφόν δημιουργεί αναστάτωση στην αγορά και στις συμφωνίες που είχαν ήδη γίνει. Πολλές εταιρείες και ιδιοκτήτες είχαν προγραμματίσει με βάση έναν προϋπολογισμό που πλέον δεν ισχύει. Οι αναπροσαρμογές είναι δύσκολες όταν υπάρχουν ήδη συμφωνημένες παρεμβάσεις. Εντούτοις, υπογραμμίζει πως η αλλαγή αυτή έγινε με στόχο τον περιορισμό της υπερβολής και τη δυνατότητα ένταξης περισσότερων δικαιούχων. Στην πράξη, όμως, οι περισσότεροι ωφελούμενοι αφορούν μικρά διαμερίσματα, 50 έως 100 τετραγωνικών μέτρων, όπου ο προϋπολογισμός σπάνια ξεπερνούσε τις 30.000 ευρώ. Εξηγεί, όμως πως, υπάρχει η δυνατότητα αλλαγών στις παρεμβάσεις, αλλά αυτές γίνονται μόνο σε συγκεκριμένο στάδιο του προγράμματος. Στην αρχική φάση, μετά την έκδοση του πρώτου Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης και πριν την οριστικοποίηση, μπορούν να γίνουν προσαρμογές. Όταν όμως προχωρήσει το έργο και έχουν γίνει παραγγελίες, αλλαγές δεν επιτρέπονται.
«Η αγορά δεν έχει τόσα χέρια»
Ο Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός MSc & Μηχανικός Υπολογιστών κ. Βαγγέλης Βούλγαρης από τη Λάρισα περιγράφει με λεπτομέρειες τις δυσκολίες που προκύπτουν στην πράξη από τον μεγάλο αριθμό έργων που καλούνται να υλοποιηθούν ταυτόχρονα. Μιλώντας για τις συνθήκες που επικρατούν στη Θεσσαλία στέκεται στην πίεση που θα ασκηθεί στην αγορά για την προμήθεια και εγκατάσταση ταυτόχρονα εκατοντάδων τεμαχίων κουφωμάτων. Σύμφωνα με τον ίδιο, αν υπολογίσει κανείς μόνο τα κουφώματα, δεν πρόκειται για μεμονωμένες παραγγελίες αλλά για εκατοντάδες τεμάχια συνολικά, καθώς κάθε κατοικία απαιτεί πολλαπλά ανοίγματα. Οι χρόνοι παράδοσης για τα κουφώματα κυμαίνονται από έναν έως δύο μήνες, ενώ παράλληλα πρέπει να παραδοθούν αντλίες θερμότητας, υλικά θερμομόνωσης και λοιπός εξοπλισμός. Όλα αυτά θα πρέπει να συντονιστούν χρονικά, κάτι που, όπως τονίζει, είναι εξαιρετικά δύσκολο την ώρα που παράλληλα τρέχουν και άλλα προγράμματα με ανάλογες ανάγκες όπως το «Αλλάζω σύστημα θέρμανσης και θερμοσίφωνα».
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όπως τονίζει, δεν είναι μόνο τα υλικά, αλλά τα συνεργεία. «Μπορεί να διαθέτω τρία συνεργεία, αλλά αυτά πρέπει να είναι προγραμματισμένα. Οι θερμομονώσεις ξεκινούν ουσιαστικά από τον Μάρτιο. Ακόμη κι αν όλα πάνε καλά, η διαδικασία πιστοποίησης από μόνη της δημιουργεί τεράστια καθυστέρηση» συμπληρώνει. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη θερμομόνωση, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για παρέμβαση που δεν μπορεί να υλοποιηθεί τον χειμώνα. Όπως εξηγεί, ουσιαστικά οι εργασίες θερμοπρόσοψης ξεκινούν από τον Μάρτιο και μετά, γεγονός που περιορίζει δραστικά τον πραγματικό διαθέσιμο χρόνο. Στη Θεσσαλία, όπου τα ποσοστά επιδότησης φτάνουν έως και το 100% για ειδικές κατηγορίες, ο αριθμός των έργων είναι πολλαπλάσιος, γεγονός που διογκώνει περαιτέρω το πρόβλημα.
Παράλληλα, ο κ. Βούλγαρης δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διαδικασία πιστοποίησης. Ως δεύτερος ενεργειακός επιθεωρητής, αναφέρει ότι καθημερινά προκύπτουν ζητήματα με τιμολόγια, λάθη σε παραστατικά, ανάγκη για διορθώσεις και επανυποβολές. Επιπλέον απαιτούνται ηλεκτρονικές ταυτότητες κτιρίου, άδειες μικρής κλίμακας και δεύτερες ενεργειακές επιθεωρήσεις. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, αν κάποιος έχει 20 έργα, πρέπει να εκδώσει 20 άδειες και 20 ηλεκτρονικές ταυτότητες, κάτι που καθιστά ανέφικτη την ολοκλήρωση εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών.
Από την πλευρά του ο πολιτικός μηχανικός κ. Γιώργος Λουκανίκας που δραστηριοποιείται στη Λάρισα αναφέρει, πως λόγω των πλημμυρών, σχεδόν όλες οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν και ενεργοποιήθηκαν αφορούν τη Θεσσαλία σημειώνοντας πως αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε ουσιαστικά σε μια περίοδο όπου οι εργασίες μπορούν να ξεκινήσουν μετά τον Μάρτιο, κάτι που συμπιέζει δραματικά τον διαθέσιμο χρόνο. Ταυτόχρονα, εκτιμά ότι, λόγω των υψηλών ποσοστών επιδότησης –σε πολλές περιπτώσεις 80% ή ακόμη και 100%– οι περισσότεροι δικαιούχοι θα προσπαθήσουν να προχωρήσουν, παρά τις πιέσεις του πλαφόν.
Έρχεται και νέο πρόγραμμα στη Δυτ. Μακεδονία
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας, Στέργιος Κιάνας, περιγράφει μια ακόμη πιο πιεστική εικόνα για τη Δυτική Μακεδονία. Όπως λέει, το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί είναι μεγάλο, τόσο στην εύρεση συνεργείων για την υλοποίηση των παρεμβάσεων όσο και στη διαθεσιμότητα των απαραίτητων υλικών. Ειδικά στο κομμάτι των αντλιών θερμότητας, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα πιεστική με δεδομένο ότι υπάρχουν και άλλα προγράμματα που αφορούν αποκλειστικά την αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης, προκύπτει σοβαρό ζήτημα στο πώς μπορεί να εξυπηρετηθεί το σύνολο των αιτήσεων.
«Θα μιλήσω συγκεκριμένα για τη Δυτική Μακεδονία. Εκτός από τα κεντρικά προγράμματα, όπως το Εξοικονομώ 2025, αναμένουμε και ένα επιπλέον πρόγραμμα που αφορά αποκλειστικά τη Δυτική Μακεδονία, και κυρίως τα χωριά που δεν διαθέτουν τηλεθέρμανση, στις περιοχές της Κοζάνης και της Φλώρινας. Αυτό θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τον φόρτο εργασίας» σημειώνει τονίζοντας πως η εύρεση συνεργείων και η διαθεσιμότητα υλικών αποτελεί ήδη σοβαρό πρόβλημα, ιδιαίτερα στο κομμάτι των αντλιών θερμότητας.
Και εδώ, όπως λέει, παίζει ρόλο και ο καιρός. Αν ο χειμώνας είναι βαρύς – και στη Δυτική Μακεδονία συνήθως είναι – κάποιοι μήνες δεν μπορούν να θεωρηθούν παραγωγικοί, καθώς οι χαμηλές θερμοκρασίες δυσκολεύουν ή και εμποδίζουν την υλοποίηση παρεμβάσεων τονίζει συμπληρώνοντας πως επιπλέον πίεση για την ολοκλήρωση των έργων προκαλεί και ο μεγάλος όγκος έρων ΑΠΕ και υποδομών που τρέχουν στην περιοχή οδηγώντας σε συνέργειες με επαγγελματίες από άλλες περιοχές.
Ο κ. Κιάνας τονίζει επίσης ότι το πλαφόν επηρεάζει ιδιαίτερα τις περιοχές με αυξημένες ανάγκες θέρμανσης, καθώς απαιτείται εξοπλισμός ειδικών προδιαγραφών και υψηλότερου κόστους. Όπως υπογραμμίζει, «αυτό το πλαφόν δεν κινείται στην κατεύθυνση που ανέμεναν ούτε οι ωφελούμενοι ούτε οι επιχειρήσεις που υλοποιούν τα έργα. Όσο αυξάνεται η ζήτηση, εντείνεται και ο ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν οι τιμές, ακόμη και στα συνεργεία. Πλέον χάνεται και η ευελιξία που υπήρχε στον προϋπολογισμό. Η αλλαγή αυτή επηρεάζει περισσότερο τους εργολάβους παρά τους ιδιοκτήτες. Οι ιδιοκτήτες καλούνται να επανασχεδιάσουν τις παρεμβάσεις τους με χαμηλότερα ποσά, ενώ τα μικρότερα σπίτια πιέζονται περισσότερο κάτι που σημαίνει ότι κάποιες παρεμβάσεις είτε δεν θα γίνουν είτε θα γίνουν ελλιπώς. Αυτό, προφανώς, δημιουργεί πρόβλημα και στον ίδιο τον στόχο του προγράμματος, δηλαδή στη βελτίωση της ενεργειακής κατάταξης κατά τουλάχιστον τρεις κατηγορίες ή 30%».
Τα ξενοδοχεία απορροφούν τα συνεργεία
Τέλος, ο Πολτικός Μηχανικός, κ. Μιχάλης Μαυρικάκης από το Λασίθι αναφέρεται στην ιδιαίτερη κατάσταση που επικρατεί στην Κρήτη. Όπως εξηγεί, τα ξενοδοχεία απορροφούν μεγάλο μέρος των διαθέσιμων συνεργείων, ιδιαίτερα τον χειμώνα, λόγω συνεχών ανακαινίσεων. Αυτό δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στην αγορά, τόσο σε ό,τι αφορά τα συνεργεία όσο και το εργατικό δυναμικό. Ο ίδιος επισημαίνει ότι το πλαφόν δημιουργεί ήδη προβληματισμό και εκτιμά ότι αρκετοί δικαιούχοι ενδέχεται να κάνουν πίσω ή να ξεκινήσουν και στη συνέχεια να διακόψουν, καθώς τα κόστη καθίστανται απαγορευτικά όταν εξαντλείται η επιδότηση.
